Nowelizacja ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia

2 stycznia Rządowe Centrum Legislacji opublikowało projekt ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 23 grudnia 2022 r. (dalej jako: "Projekt").

Cel nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywnosci i żywienia

Jak wynika z uzasadnienia proponowane zmiany wynikają przede wszystkim z konieczności dostosowania instrumentów nadzoru rynku środków spożywczych, w szczególności suplementów diety, do dynamicznie rozwijającego się rynku tych produktów i ich reklamy.  

Proponowane rozwiązania mają wpłynąć m.in. na zwiększenie świadomości konsumentów, a tym samym na zmniejszenie nieuzasadnionego stosowania suplementów diety.

Zamiany wprowadzone przez nowelizację ustawy o bezpieczeństwie żywnosci i żywienia

Zmiana przepisu o zakazie stosowania informacji stwierdzających lub sugerujących, że zbilansowana i zróżnicowana dieta nie może pokryć potrzeb żywieniowych organizmu

W obecnej ustawie taki obowiązek został przewidziany dla oznakowania, prezentacji oraz reklamy suplementu diety w art. 27 ust. 5 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dalej jako: „ubżż”).

W proponowanej zmianie do ustawy pozostawiono jedynie wyrażenie „oznakowanie”. Jednocześnie, projektodawca w dalszej części Projektu przewiduje obowiązek zapewnienia zgodności prezentacji i reklamy z wymogami rozporządzenia 1924/2006.

Zmiany ogólne dotyczące prezentacji i reklamy suplementu diety

• Obowiązek zgodności z rozporządzeniem 1169/2011 oraz 1924/2006;
• Obowiązek umieszczenia informacji „Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety. Suplement diety nie ma właściwości leczniczych”. Projekt przewiduje zasady techniczne dotyczące sposobu prezentacji tej informacji w reklamie audiowizualnej, dźwiękowej oraz wizualnej. Wymogi techniczne w projektowanej zmianie ubżż są zbliżone (nie identyczne) do tych uregulowanych w Porozumieniu nadawców w sprawie zasad rozpowszechniania reklam suplementów diety.

Zmiany dotyczące ograniczeń w prowadzeniu reklam w zakresie grupy docelowej

• Zakaz kierowania reklamy i zawierania elementów sugerujących, że reklama jest kierowana do małoletnich poniżej 12 roku życia;
• Zakaz wykorzystywania przedmiotów/prezentacji budzących skojarzenia z wykonywaniem zawodów medycznych, fizjoterapeuty, dietetyka, a także z wypisywaniem recept czy obrotem aptecznym, itp.;
• Zakaz wykorzystywania wizerunku lub rekomendacji rzeczywistego lub fikcyjnego przedstawiciela zawodu medycznego, fizjoterapeuty, dietetyka itp.;
• Zakaz stosowania tzw. marek parasolowych (wspólnego członu nazw), a także wspólnego znaku graficznego lub towarowego, kształtu graficznego lub opakowania wykorzystującego podobieństwo dla leku lub wyrobu medycznego i suplementu diety jednocześnie.

Zmiany dotyczące ograniczeń dotyczących sposobu oraz miejsc prowadzenia prezentacji lub reklamy

• Zakaz prowadzenia reklamy lub prezentacji w jednostkach oświatowych oraz w podmiotach wykonujących działalność leczniczą;
• Zakaz prowadzenia reklamy lub prezentacji w aptekach za wyjątkiem prezentowania opakowań w polu widzenia kupującego, przy czym muszą być oddzielone od miejsc, na których są prezentowane produkty lecznicze, wyroby medyczne i kosmetyki, i nie mogą znajdować się w bezpośrednim sąsiedztwie punktu obsługi klienta;
• Zakaz prowadzenia reklamy lub prezentacji w sklepach zielarsko-medycznych, sklepach specjalistycznych zaopatrzenia medycznego i sklepach ogólnodostępnych za wyjątkiem j/w.

Wprowadzenie znaku potwierdzającego jakość i bezpieczeństwo produktu

• Projektowane przepisy przewidują możliwość stosowania w oznakowaniu, prezentacji lub reklamie suplementów diety dobrowolnego znaku potwierdzającego jakość i bezpieczeństwo produktu na podstawie analizy jego składu (art. 27b Projektu).
• Na obecnym etapie prac nad Projektem brak jakiegokolwiek aktu wykonawczego określającego warunki wnioskowania i uzyskiwania zezwolenia na stosowanie „znaku jakości”. Należy podkreślić, że takie oznaczenie będzie dobrowolną informacją na temat żywności. Ogólne zasady wykorzystywania tego rodzaju informacji w komunikacji z konsumentami, co do zasady są zdefiniowane w prawie Unii (rozporządzenie 1169/2011 i 1924/2006).

Uwaga! Aby uzyskać prawo umieszczania znaku konieczne będzie uzyskanie opinii jednostki naukowej potwierdzającej zgodność składu produktu z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności i suplementów diety.

Zmiany dotyczące obowiązków związanych z pierwszym wprowadzeniem do obrotu

• Zrezygnowano z konieczności powiadamiania GIS o pierwszym wprowadzeniu do obrotu żywności wzbogacanej obligatoryjnie na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności (Dz. U. Nr 174, poz. 1184).
• Projekt zakłada również, że jeżeli w ramach prowadzonego postępowania wyjaśniającego GIS zobowiąże do przedłożenia opinii jednostki naukowej lub URPL dotyczącej zgłaszanego produktu, podmiot zgłaszający powiadomienie będzie zobowiązany do zwrócenia się o wydanie w/w opinii w terminie 14 dni od dnia otrzymania zobowiązania za pośrednictwem GIS. GIS następnie będzie przesyłać wniosek do wskazanej przez podmiot jednostki naukowej lub Prezesowi URPL.
• Termin na przedłożenie opinii będzie wynosił 6 miesięcy od dnia doręczenia stosownego wniosku URPL lub jednostce naukowej.
• Przedłużenie 6 miesięcznego terminu będzie możliwe tylko wtedy, gdy instytucja uzna, że wydanie opinii w w/w terminie nie jest możliwe. W takiej sytuacji instytucja opiniująca informuje o tym GIS oraz podmiot powiadamiający, wskazując wykonalny termin, który nie może jednak przekroczyć 12 miesięcy od dnia doręczenia wniosku o wydanie opinii. Proponowane zmiany mają na celu przyspieszenie postępowań wyjaśniających. Ponadto proponowane zmiany realizują wnioski pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli. Wydaje się, że powyższe rozwiązanie w praktyce może spowodować dodatkowe obciążenie administracyjne i negatywnie wpłynąć na terminowe procedowanie powiadomień przez GIS. Dodatkowo rodzą się uzasadnione wątpliwości dotyczące nowej procedury w szczególności w odniesieniu do przypadków nieuzasadnionego wszczęcia postępowania wyjaśniającego przez GIS, a także pominięcia prawa przedsiębiorcy do samodzielnego udokumentowania zgodności produktu na etapie postępowania wyjaśniającego.
• Opinia będzie przesyłana przez jednostkę naukową lub URPL do podmiotu zgłaszającego oraz do wiadomości GIS.

Zmiany w zakresie kar pieniężnych. Kara za nieprawidłową reklamę suplementu diety do 1 mln zł

Projektodawca rozszerzył katalog naruszeń, z którymi związana jest odpowiedzialność administracyjna za które może zostać nałożona kara pieniężna.

W związku z powyższym karę będzie można nałożyć również w przypadku prowadzenia prezentacji lub reklamy niezgodnie z wymaganiami określonymi w art. 27a. Taka kara będzie wymierzana w granicach od 10 000 zł do aż 1 000 000 zł.

Jednocześnie Projekt określa, że konsekwencją wprowadzania po raz pierwszy do obrotu środka spożywczego, o którym mowa w art. 29 ust. 1 ustawy, bez powiadomienia GIS, będzie kara pieniężna – zamiast obecnej kary grzywny.

Dodatkowo, uchylenie przepisów art. 104 ust. 2 i 3 ustawy spowoduje, że do miarkowania kar pieniężnych wyłączne zastosowanie znajdą przepisy działu IVA Kodeks postępowania administracyjnego.

Zmiany dotyczą także instancyjności organów właściwych w zakresie nakładania kar pieniężnych. Zgodnie z omawianym Projektem, organem pierwszego stopnia upoważnionym do nakładania kar pieniężnych będzie właściwy państwowy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny, a nie jak dotychczas państwowy wojewódzki inspektor sanitarny.

Projektodawca przewidział okres wejścia w życie proponowanej ustawy zmieniającej po 3 miesiącach od ogłoszenia.

Z uwagi na zmiany dotyczące zakazu wykorzystywania tzw. „marek parasolowych” propozycja wydaje się nieodpowiednio doprecyzowana i niedostosowana do realiów rynkowych.