Istotne zmiany w polskiej ustawie sankcyjnej

Rząd nowelizuje polski reżim sankcyjny

Prezydent RP 6 lutego 2025 r. podpisał ustawę o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Dodatkowo w ostatnim czasie poinformowano opinię publiczną o pracach Ministra Sprawiedliwości dot. „uporządkowania” przepisów wprowadzonych w poprzednich kadencjach dotyczących sankcji. Zwiastuje to, że nie będzie to ostatnia z reform polskiego reżimu sankcyjnego w najbliższym czasie.

Nowelizacja polskiej ustawy sankcyjnej ma na celu dostosowanie przepisów do prawa unijnego oraz rozszerzenie kompetencji polskich organów. Szybki proces legislacyjny na poziomie rządowym, a następnie sejmowym, wynikał z pilnej potrzeby wprowadzenia zmian w krajowych rozwiązaniach związanych z sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską oraz Białoruś.

Jakie zmiany zostaną wprowadzone w ustawie sankcyjnej?

Nowe obowiązki dla przedsiębiorców i nowe kompetencje dla organów celnych przedstawiliśmy Państwu w naszym poprzednim alercie DZP. Obejmują one przede wszystkim:

Obowiązkowe deklaracje składane organom celnym ws. tranzytu

Nowym obowiązkiem będzie składanie pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczeń wskazujących, że towary przemieszczane są przez terytorium Federacji Rosyjskiej lub Białorusi wyłącznie w procedurze tranzytu i nie są przeznaczone do wykorzystania w tych krajach, a także, że nie są one przedmiotem sprzedaży lub dostawy na rzecz jakiejkolwiek osoby fizycznej lub prawnej, podmiotu lub organizacji w tych państwach. Co kluczowe nowelizacja przewiduje także obowiązkowe oświadczenie zawierające dane użytkownika końcowego towarów, co może stanowić istotne wyzwanie z punktu widzenia operacyjnego.

Rozszerzenie kryminalizacji naruszeń przepisów sankcyjnych

Wprowadzane zmiany mają na celu objęcia sankcją karną wszystkich czynów polegających na naruszeniu zakazów lub udziale w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie określonych zakazów wynikających z sankcji.

Nowe uprawnienie dla organów skarbowych

• prawo naczelnika urzędu celno-skarbowego, w przypadku transakcji wysokiego ryzyka, do żądania przedłożenia oświadczenia producenta towaru, że producent podjął działania, które może udokumentować, w celu określenia, czy towar będzie używany przez użytkowników końcowych w sposób zgodny z warunkami przewidzianymi w przepisach Unii Europejskiej;
• możliwość zajęcia towaru naruszającego przepisy sankcyjne i wystąpienie o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa przez naczelnika urzędu celno-skarbowego;
• uprawnienie naczelnika urzędu celno-skarbowego do nakładania kar pieniężnych za niezastosowanie się do środków ograniczających, których naruszenie nie było objęte sankcjami – do 20 000 000 PLN.

Potwierdzenie odprawy celnej

Nowelizacja wprowadza obowiązek przedłożenia naczelnikowi urzędu celno-skarbowego celnemu dokumentu potwierdzającego dokonanie odprawy celnej towaru z państwa przeznaczenia, w terminie 45 dni od dnia wyprowadzenia towaru poza obszar celny Unii Europejskiej. Nieprzedstawienie tego dokumentu zagrożone będzie karą pieniężną do 500 000 PLN.

Koordynacja między organami władzy publicznej

Naczelnicy urzędów celno-skarbowych będą udostępniać odpowiednio Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej oraz Komisji Nadzoru Finansowego informacje i dokumenty o nałożeniu kary pieniężnej. Generalny Inspektor Informacji Finansowej będzie sprawować kontrolę działalności Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie nakładania kar pieniężnych.

Ile mam czasu na dostosowanie się do nowej ustawy sankcyjnej?

Ustawa została opublikowana 11 lutego, w związku z czym, zgodnie z vacatio legis, wchodzi w życie 26 lutego. Wymaga to weryfikacji procedur tranzytowych w spółce (uwzględniając należytą staranność w zakresie kontroli odbiorców) oraz sprawdzenia, czy eksportowane towary nie zostały objęte sankcjami karnymi.

Jakie działania może podjąć moja organizacja?

Niewykonanie lub nieprawidłowe wykonywanie nowych obowiązków może wiązać się z odpowiedzialnością karną osób zarządzających organizacją, a także z administracyjnymi karami pieniężnymi nakładami bezpośrednio na spółkę. Aby zachować zgodność z nowymi regulacjami, rekomendujemy:

• wzmocnioną weryfikację zarówno odbiorców końcowych, jak i trasy tranzytu, jako, że odpowiedzialność karna po nowelizacji będzie wiązać się nie tylko z jakimkolwiek naruszeniem przepisów sankcyjnych, ale także z nieprawidłowym tranzytem przez Rosję i Białoruś, a także w sytuacji, gdy nie dochowano należytej staranności w zakresie eksportu do państw trzecich, co do których istnieje ryzyko obchodzenia sankcji;
• wprowadzenie odpowiednich procedur w organizacji, które minimalizować będą ryzyka sankcyjne. Chodzi tutaj przede wszystkim o podział ról i obowiązków w danej spółce, która po pierwsze zapewni weryfikację kontrahentów i przedmiotów transakcji pod kątem zakazów sankcyjnych, ocenę ryzyka w odniesieniu do danej transakcji, a także stosowanie dokumentacji, która pozwoli na udowodnienie należytej staranności w realizacji obowiązków;
• upewnienie się, że oświadczenia składane organom celnym nie wiążą się z ryzykiem prawnokarnym. Obecna praktyka służb celnych, w wymaganiu oświadczeń o przeznaczeniu towaru, zyska nie tylko podstawę prawną, ale i sankcję karną, co wiąże się z ryzykiem nie tylko dla pośredników, ale
  i producentów eksportowanych towarów;
• przegląd umów z partnerami biznesowymi pod kątem zawarcia w nich klauzul świadczących o należytej staranności. Pozwoli to na dostosowanie się do wymogów KE, która wymaga tego rodzaju należytej staranności w zakresie zapewnienia, że eksportowane lub importowane towary nie naruszają przepisów sankcyjnych;
• przygotowanie się na wzmożone i dokładniejsze kontrole służb celnych i Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie z uzasadnieniem projektu, przedsiębiorcy muszą być gotowi na fakt, iż organy celne mogą przeprowadzać bardziej rygorystyczne kontrole, a także mogą żądać przekonujących dowodów na to, że dane towary nie są przywożone z Federacji Rosyjskiej i Białorusi ani wywożone do Rosji i Białorusi przez państwa trzecie.

Zapraszamy do kontaktu

Zapewniamy pomoc w zaprojektowaniu i całościowym wdrożeniu rozwiązań zgodnych z nową ustawą, w szczególności przygotowaniu dokumentacji wymaganej ustawą oraz przeglądzie i dostosowaniu umów. Przeprowadzamy także kompleksową weryfikację każdego kontrahenta – zarówno pośrednika, jak i odbiorcę końcowego – pod kątem europejskich, jak i polskich list sankcyjnych.

Każde rozwiązanie dostosowane jest do Państwa potrzeb i oczekiwań.

Pełną treść alertu można pobrać również w formie pliku PDF.