Zmiany w ustawie o działalności leczniczej - alert prawny

Na przełomie roku pojawiły się liczne doniesienia medialne o możliwych zmianach w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 618 z późn. zm.), które stały się przedmiotem publicznej debaty. Efektem było opublikowanie 22 grudnia 2015 r. założeń do projektu nowelizacji ustawy o działalności leczniczej, zakładających w szczególności wprowadzenie instrumentów ograniczających prywatyzację i komercjalizację publicznych świadczeniodawców.

W dniu 1 kwietnia na stronach Rządowego Centrum Legislacji  opublikowany został projekt Ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej i niektórych innych ustaw z dnia 30 marca 2016 roku, który skierowany został do konsultacji publicznych. Zapisy wskazane w projekcie Ustawy w pewnych zakresach odbiegają od zapisów z projektu założeń.

Zmiany postępowania w przypadku wystąpienia straty netto (ujemnego wyniku finansowego) samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (projektowany art. 59 udl).

Projekt nowelizacji  wprowadza zmiany w zakresie finansowania działalności SPZOZ.

Projekt utrzymuje zasadę, że podmiotem zobowiązanym do pokrycia straty netto w pierwszej kolejności jest SP ZOZ, jednak w przypadku braku możliwości zastosowania takiego rozwiązania, podmiot tworzący zobowiązany jest do podjęcia jednego z następujących działań:

• pokrycia straty netto w granicach sumy straty netto oraz kosztów amortyzacji w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego (w takim przypadku kierownik SP ZOZ zobowiązany jest do sporządzenia programu naprawczego);
• wydania rozporządzenia, zarządzenia albo podjęcia uchwały w przedmiocie likwidacji SPZOZ w terminie 12 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego.

Wśród wskazanych działań brakuje natomiast możliwości przekształcenia SP ZOZ w spółkę kapitałową.  Tym samym jednak projekt nie eliminuje możliwości przekształcania SPZOZ w spółki kapitałowe – przepisy art. 69 – 82 ustawy o działalności leczniczej, dotyczące zasad dokonywania takich przekształceń pozostały niezmienione. W praktyce więc projektowany art. 59 ustawy o działalności leczniczej może nie mieć istotnego wpływu na finanse i zasady funkcjonowania JST, jednak można zaryzykować tezę, że może mieć wpływ porządkujący i stabilizujący.

Zakaz prywatyzacji publicznych podmiotów leczniczych (art. 6 ust. 9 udl).

Projekt nowelizacji przewiduje wprowadzenie ograniczeń w zakresie zbywania podmiotom prywatnym udziałów albo akcji takich spółek. Podmiot publiczny (odpowiednio jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa) będzie mógł dokonywać zbycia udziałów albo akcji „swoich” spółek, pod warunkiem, że wartość nominalna należących do nich udziałów albo akcji będzie stanowić nie mniej niż 51% kapitału zakładowego spółki.

Już na etapie założeń do projektu podnoszono, że zbywanie udziałów i akcji w tych spółkach wymaga ograniczenia, uzasadniając to szczególną funkcją podmiotów leczniczych. Rozwiązania zaproponowane w projekcie miałyby mieć zastosowanie do spółek, w których w dniu wejścia w życie nowelizacji Skarb Państwa, JST albo spółka kapitałowa, która przystąpiła do spółki kapitałowej wykonującej działalność leczniczą, posiadałyby udziały albo akcje o wartości nominalnej nie mniejszej niż 51% kapitału zakładowego, a także do spółek utworzonych po wejściu nowelizacji w życie.

Wprowadzenie zakazu wypłacania dywidendy w spółkach kapitałowych, w których ponad 51% akcji albo udziałów posiadają Skarb Państwa, JST albo uczelnia medyczna (art. 6 ust. 10 udl).

Projekt przewiduje zakaz wypłacania dywidendy w spółkach kapitałowych wykonujących działalność leczniczą, w których Skarb Państwa, JST albo uczelnia medyczna posiada udziały albo akcje o wartości nominalnej nie mniejszej niż 51% kapitału zakładowego.

Wskazane zapisy będą miały negatywny pływ na podmioty prywatne będące mniejszościowymi udziałowcami/akcjonariuszami w chwili wejścia w życie przepisów. Wprawdzie projektodawca wskazuje w uzasadnieniu, że taki podmiot będzie miał prawo do uzyskania dywidendy po wejściu w życie projektowanej nowelizacji: „z uwagi na zasadę ochrony praw nabytych, regulacja ta nie będzie miała zastosowania do spółek kapitałowych, w których w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy ww. podmioty publiczne nie posiadały 100% udziałów albo akcji.”, jednakże proponowane przepisy ustawy o działalności leczniczej nie regulują przedmiotowej kwestii  - projekt jest sprzeczny z uzasadnieniem do projektu.  W ocenie DZP w przypadku wejścia w życie, analizowane rozwiązanie prawne będzie skutkowało wywłaszczeniem prywatnych udziałowców/akcjonariuszy i może naruszać przepisy Konstytucji.

Możliwość dodatkowego finansowania świadczeń opieki zdrowotnej przez podmiot tworzący (projektowany art. 9 a i 9b ustawy o świadczeniach).

Projekt przewiduje również zmiany w ustawie z dnia 27 kwietnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.), polegające m.in. na przyznaniu JST możliwości finansowania świadczeń opieki zdrowotnej dla wspólnoty samorządowej w celu zaspokojenia jej potrzeb zdrowotnych. Należy jednak podkreślić, że działania takie nie są obligatoryjne. Finansowanie odbywać będzie się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy JST a podmiotem leczniczym, dla którego ta jednostka jest podmiotem tworzącym, lub podmiotem leczniczym będącym spółką kapitałową, w której jest jedynym albo większościowym udziałowcem, albo akcjonariuszem.

Dopiero w przypadku, gdy na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego nie byłoby podmiotu leczniczego, który udzielałby świadczeń opieki zdrowotnej w odpowiednim zakresie, dla którego ta jednostka jest podmiotem tworzącym, lub podmiotem leczniczym będącym spółą kapitałową, w której jest jedynym albo większościowym udziałowcem, albo akcjonariuszem. Jednostka ta uprawniona będzie do zawierania umów z ,,zewnętrznymi” podmiotami wykonującymi działalność leczniczą działającymi na terenie tej jednostki  wyłonionymi w wyniku konkursu ofert. Przedmiotowe rozwiązanie ma na celu, z jednej strony, umożliwić jednostkom zabezpieczenie członkom swojej wspólnoty samorządowej jak najlepszego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, z drugiej zaś, powinno sprzyjać ograniczeniu generowania strat finansowych tych podmiotów leczniczych.

Powyższa zmiana może skutkować negatywnym nastawieniem NFZ do wypłacania nadwykonań, jako że będzie mógł wskazać, iż to podmioty tworzące będą mogły sfinansować takie świadczenia.

Możliwość dokonania zmiany podmiotu tworzącego (projektowany art. 67a udl).

Nowością jest również propozycja umożliwiająca zmianę podmiotu tworzącego poprzez przejęcie praw i obowiązków przez inny podmiot na podstawie porozumienia, określającego m.in. zasady odpowiedzialności za zobowiązania SPZOZ, zasady przejęcia mienia SPZOZ oraz przekazaniu nieruchomości. Planowane zmiany w tym zakresie nie wprowadzają jakichkolwiek przesłanek, które powinny być spełnione aby umożliwić taką zmianę, ani wymogów formalnych dot. podmiotu przejmującego. Takie rozwiązanie może przyczynić się do konsolidacji SPZOZ-ów.

Pozostałe zmiany.

Dodatkowo projekt nowelizacji zakłada wprowadzenie następujących zmian, zakładających:

• rezygnację z obowiązkowego ubezpieczenia podmiotu leczniczego z tytułu zdarzeń medycznych (projektowany art. 25 udl);
• przywrócenie możliwości tworzenia SPZOZ (projektowany art. 50a udl);
• wyłączenia stosowania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do kontroli podmiotów leczniczych (projektowany art. 118 ust. 5 udl; obecnie już cześć przepisów jest wyłączona – mówi o tym art. 84aa ustawy o swobodzie działalności gospodarczej);
• wprowadzenie obowiązku przekazywania podmiotowi tworzącemu przez kierownika SPZOZ raportu o sytuacji ekonomiczno-finansowej SPZOZ (projektowany art. 53a udl);
• rozszerzenie przepisu dotyczącego przekazywania nieruchomości samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej w nieodpłatne użytkowanie na uczelnie medyczne;
• uregulowania zasad współpracy podmiotów leczniczych z Policją w ramach poszukiwania osób zaginionych oraz dotyczących pacjentów małoletnich (projektowany art. 28a udl);
• wprowadzenia zmian terminologicznych, tj. zastąpienia określenia „przedsiębiorstwo” określeniem „zakład leczniczy” oraz ujednolicenia terminologii polegającego na zastąpieniu określenia „ujemny wynik finansowy” określeniem „strata netto”, używanym w Ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330, z późn. zm.) oraz nałożenia obowiązku wprowadzenia zmian do dokumentów podmiotów leczniczych do końca 2017 roku.

Uwagi do projektu zmian można zgłosić do 4 maja 2016 r. Pragniemy przypomnieć, że może je zgłosić każdy podmiot, w tym także osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.

Projekty innych aktów normatywnych.

Na zakończenie pragniemy przypomnieć, że w ostatnich dniach ukazały się również inne istotne zmiany dla działalności leczniczej projekty zmian:

• projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 23 marca 2016 roku (projekt opublikowano 5 kwietnia) – projekt wprowadza zmiany mające na celu zagwarantowanie każdej osobie, która skorzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, że nie poniesie kosztów udzielonego jej świadczenia opieki zdrowotnej nawet w przypadku, gdy wystąpią trudności z potwierdzeniem jej prawa do świadczeń opieki zdrowotnej – nie będzie to dotyczyło realizacji recept na produkty refundowane)
• projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 23 marca 2016 roku (projekt opublikowano 25 marca) – projekt zakłada przeniesienie kompetencji do ustalania wysokości taryfy z Prezesa AOTMiT na Ministra Zdrowia. Zgodnie z proponowaną zmianą, AOTMiT będzie pełnił jedynie funkcje doradcze. Dodatkowo, wybrani przez AOTMiT świadczeniodawcy będą mieli obowiązek (a nie jak dotychczas uprawnienie) przekazania danych dotyczących kosztów wykonywania poszczególnych świadczeń.

Pełną treść alertu znajdą Państwo w załączonym PDF.