Posłowie ogłaszają konkurencyjny wobec rządu projekt zmian PF

20 października na posiedzeniu sejmowej Komisji ds. regulacji rynku farmaceutycznego ogłoszony został projekt nowelizacji Prawa farmaceutycznego wprowadzającej szereg rewolucyjnych zmian w przepisach dotyczących funkcjonowania aptek. Projekt ten nie jest jeszcze oficjalnie procedowany przez Sejm – jego pomysłodawcy wchodzący w skład zespołu samodzielnie nie dysponują nawet inicjatywą ustawodawczą. Zgodnie z regulaminem sejmu, poselskie projekty ustaw mogą być wnoszone przez komisje sejmowe (ale nie zespoły) lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt (w skład Zespołu ds. regulacji rynku farmaceutycznego wchodzi 3 senatorów i jedynie 11 posłów).

Projekt można uznać za konkurencyjny wobec zmian zapowiedzianych przez rząd. Prace zespołów powołanych przez Ministra Zdrowia dla przygotowania zmian w Prawie farmaceutycznym wciąż trwają, zaś ich rezultaty nie ujrzały jeszcze światła dziennego. O jednym z nich – powołanym zarządzeniem z dnia 20 października pisaliśmy niedawno na naszym blogu. Wciąż pracuje również powołany w marcu zespół, którego zadaniem jest opracowanie projektu ustawy o zawodzie farmaceuty. Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Zdrowia Krzysztofa Łandę w odpowiedzi na interpelację nr 4198 z 27 lipca 2016 r., projekt ten ma właśnie wprowadzać zmiany w Prawie farmaceutycznym w zakresie regulującym zasady prowadzenia aptek.

Mając na uwadze, że treść przedstawionego projektu odpowiada w istotnym zakresie postulatom zgłaszanym przez środowisko związane z samorządem aptekarskim, jej częściową zbieżność z zapowiedziami Ministerstwa Zdrowia oraz fakt, iż w skład zespołu sejmowego w przeważającej liczbie wchodzą posłowie partii rządzącej, warto przyjrzeć się kierunkowi proponowanych rozwiązań. Projektowana nowelizacja zakłada:

• Ograniczenie możliwości uzyskania pozwolenia na prowadzenie apteki

Aptekę będzie mógł prowadzić wyłącznie farmaceuta z prawem wykonywania zawodu, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą lub będący wspólnikiem spółki jawnej, partnerskiej (której przedmiotem jest wyłącznie prowadzenie aptek i w której wspólnikami lub partnerami są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu) albo spółce komandytowej (której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie aptek i w której komplementariuszami są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu).

• Ograniczenie liczby aptek prowadzonych przez ten sam podmiot
  

Zezwolenia nie będą wydawane jeżeli wnioskodawca lub spółka (w której wspólnikiem, partnerem, komplementariuszem lub komandytariuszem jest farmaceuta) prowadzi co najmniej 4 apteki.

• Wprowadzenie ograniczeń demograficzne i geograficzne dla otwierania nowych aptek.

Wnioskodawca nie otrzyma zezwolenia, jeżeli na dzień jego wydania liczba mieszkańców w danym województwie, w przeliczeniu na jedną aptekę ogólnodostępną, jest mniejsza niż 3000 osób. Ograniczenia tego nie będzie się stosować w sytuacji gdy odległość od miejsca planowanej lokalizacji apteki do najbliższej apteki ogólnodostępnej, liczona w linii prostej, wynosić będzie co najmniej 1000 metrów.

• Wyłączenie możliwości sukcesji uniwersalnej

W świetle proponowanej regulacji ograniczona zostanie możliwość sukcesji zezwoleń w wyniku łączenia i podziału spółek. Ustawa wyłącza zastosowanie do aptek przepisów Kodeksu spółek handlowych regulującego przechodzenie zezwoleń, koncesji oraz ulg. Oznacza to, że w takich przypadkach zezwolenia ulegać będą wygaśnięciu.

• Rozszerzenie katalogu dotyczącego zakazu łączenia działalności aptecznej

Wnioskodawca a także komplementariusz, komandytariusz, wspólnik oraz partner spółki, która złożyła wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie apteki (1) nie może posiadać zezwolenia na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej, (2) wykonywać zawodu lekarza lub lekarza dentysty, (3) zajmować się pośrednictwem w obrocie produktami leczniczymi, a także (4) wchodzić w skład organów spółek posiadających zezwolenie na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej lub zajmujących się pośrednictwem w obrocie produktami leczniczymi.

Wątpliwości dotyczące projektowanej regulacji

Już z podstawowymi założeniami przedstawionymi w uzasadnieniu projektu trudno jest się zgodzić. Wskazano w nim, że obecnie obowiązujące regulacje nie sprzyjają zwiększeniu dostępności aptek. Związane ma to być z przedmiotowym traktowaniem pacjentów i wykorzystywaniem ich w wolnej grze rynkowej. Wbrew deklaracjom projekt nie doprowadzi raczej do zwiększenia dostępności aptek. Wręcz przeciwnie, konsekwencją planowanej regulacji może być znaczne ograniczenie liczby powstających placówek a nawet stopniowe zmniejszanie się ich liczby.

Nowelizacja nie uderza jednak tylko w pacjentów. Przedstawione wyżej zmiany stanowić będą znaczne ograniczenie swobody działalności gospodarczej. Rodzi to istotne wątpliwość co do konstytucyjności planowanych rozwiązań. Oceną konstytucyjności analogicznego rozwiązania zajął się Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt K 4/92), który w orzeczeniu z dnia 20 sierpnia 1992 r. stwierdził, że ograniczenie możliwości ubiegania się o zezwolenie na prowadzenie aptek wyłącznie przez farmaceutów stoi w sprzeczności z konstytucyjną zasadą wolności gospodarczej. Biorąc pod uwagę relację między łączną liczbą aptek działających w Polsce a poziomem ustalonych limitów demograficznych, można dojść do wniosku, że nawet przez wiele lat projektowane przepisy mogą Stanowic barierę dla rozpoczęcia działalności aptecznej. Apteka dla aptekarza będzie apteką na peryferiach, skazaną na nierówną walkę z podmiotami, które zdążyły okrzepnąć na rynku przed wejściem nowych przepisów w życie.

Wątpliwości budzą również lakoniczne przepisy przejściowe zgodnie z którymi – Zezwolenia na prowadzenie apteki wydane przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność. Przepis nie dookreśla jak długo istniejące zezwolenia utrzymują się w mocy, czy będą mogły ulegać zmianie oraz czy podmioty będą zobowiązane do późniejszego spełnienia nowych ustawowych kryteriów.

Projektowana nowelizacja ma nadzwyczajnie krótką vacatio legis. Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia. To mało, biorąc pod uwagę skalę proponowanych zmian oraz ochronę tzw. interesów w toku. Takie rozwiązanie godzić będzie w podmioty, które, planując otwarcie apteki, kupiły lub wynajęły lokale i podjęły działania zmierzające do ich przystosowania przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na prowadzenie apteki. Inwestycji nie będzie można zakończyć, jeśli wniosek nie zostanie złożony przed wejściem nowych przepisów w życie.