ShareW nowym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi właściciele nieruchomości, zamiast wynagrodzenia wybranej przez siebie firmie świadczącej usługę odbioru śmieci, będą zobowiązani do uiszczania na rzecz gminy opłaty za gospodarowanie odpadami (potocznie określanej mianem „opłaty śmieciowej”).
Stawka opłaty (jak również termin, częstotliwość i tryb jej uiszczania) będzie ustalana przez radę gminy w drodze uchwały. Zgodnie z założeniami nowego systemu, opłata śmieciowa ma pokryć koszty funkcjonowania gminnego systemu gospodarowania odpadami (odbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów oraz obsługi administracyjnej systemu).
W praktyce powstają coraz większe wątpliwości i kontrowersje dotyczące klasyfikacji opłaty śmieciowej z punktu widzenia podatku VAT.
Na pierwszy rzut oka może się wydawać oczywiste, iż opłata ta ma charakter należności/daniny publicznoprawnej (jest „podatkiem” w rozumieniu Ordynacji podatkowej). Tego rodzaju świadczenia pozostają poza zakresem podatku VAT.Ustawa o VAT wyraźnie wyłącza bowiem z definicji podatnika VAT organy władzy publicznej w zakresie realizowanych zadań nałożonych przepisami prawa, dla realizacji których zostały powołane. A przecież zorganizowanie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na których zamieszkują mieszkańcy jest obowiązkowym zadaniem własnym gminy, które wynika ze znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach… Co więcej, z ustawy tej wynika wprost, iż w sprawach dotyczących opłaty śmieciowej zastosowanie mają przepisy Ordynacji podatkowej, a wójtowi /burmistrzowi/prezydentowi miasta przysługują uprawnienia organu podatkowego w tym zakresie. Dodatkowo ustawa o utrzymaniu czystości przewiduje, że w razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości nie uiścił opłaty albo uiścił ją w wysokości niższej niż należna, wójt/burmistrz/prezydent miasta w drodze decyzji określi wysokość należnej opłaty. Powyższe cechy opłaty śmieciowej dość wyraźnie pozwalają na klasyfikację opłaty śmieciowej jako należności publicznoprawnej, pozostającej poza zakresem podatku VAT.
Niektóre organy podatkowe są jednak innego zdania i uznają opłatę śmieciową za wynagrodzenie za usługę w rozumieniu ustawy o VAT… Taki pogląd wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w wydanych niedawno interpretacjach (por. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 13 czerwca 2012 r. nr IBPP1/443-293/12/LSz oraz z dnia 23 kwietnia 2012 r. nr IBPP2/443-1378/11/ICz). Wynika z nich, że gmina będzie podatnikiem VAT w zakresie wykonywanych czynności polegających na zorganizowaniu odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości. Zdaniem organu podatkowego, wykonywane przez gminę czynności w zakresie organizacji odbioru odpadów skorzystają natomiast ze zwolnienia z VAT (przepisy rozporządzenia wykonawczego zwalniają bowiem z VAT czynności związane z wykonywaniem zadań publicznych nałożonych odrębnymi przepisami, wykonywane w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność przez jednostki samorządu terytorialnego).
Przyznane w interpretacjach izby katowickiej zwolnienie z VAT nie zmienia jednak zasadniczego założenia organu, w świetle którego organizacja przez gminę odbioru odpadów od mieszkańców jest świadczeniem podlegającym VAT. Czym innym jest przecież zwolnienie z VAT, a czym innym wykluczenie danej czynności z zakresu opodatkowania tym podatkiem (a podmiotu wykonującego taką czynność z kręgu podatników VAT).
Takie rozstrzygnięcie może mieć daleko idące konsekwencje. Przykładowo, można zadać pytanie co się stanie w przypadku, gdy zadania i kompetencje gminy w zakresie organizacji systemu odbioru odpadów oraz poboru opłaty śmieciowej zostaną przeniesione na podmiot inny niż jednostka samorządu terytorialnego (np. związek międzygminny lub – na podstawie art. 39 ust. 4 Ustawy o samorządzie gminnym – na spółkę komunalną ?) Czy wówczas zniknie podstawa do stosowania zwolnienia z VAT? Literalnie brzmienie przepisu rozporządzenia dotyczącego zwolnienia z VAT odnosi się bowiem wyłącznie do czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego… W razie braku możliwości zastosowania zwolnienia z VAT, opłata śmieciowa powinna być powiększana o należny podatek. Doszłoby zatem do pewnego paradoksu, gdyż opłata śmieciowa (która sama posiada niewątpliwie pewne cechy świadczenia o charakterze daninowym) podlegałaby opodatkowaniu VAT.
Mielibyśmy zatem do czynienia z podatkiem od … podatku!
Dodatkowo, uznanie gminy za podatnika VAT w zakresie wykonywania czynności związanych z organizacją systemu odbioru odpadów wiąże się z koniecznością dopełniania licznych obowiązków ewidencyjno-dokumentacyjnych (prowadzenie rejestrów VAT, niekiedy fakturowanie itp.). Zaakceptowanie takiego poglądu może również niekorzystnie wpłynąć na rozliczenia gmin z tytułu VAT . Pogorszeniu ulegnie bowiem tzw. „współczynnik sprzedaży” gmin, co skutkuje zmniejszeniem kwoty podatku VAT podlegającego odliczeniu. W efekcie (w przypadku gmin, które dokonują kalkulacji VAT-u naliczonego za pomocą tego współczynnika) wzrośnie suma podatku VAT do zapłaty.
Ustalenie statusu opłaty śmieciowej na gruncie ustawy o VAT jest zatem dla gmin sprawą niezwykle istotną. Klasyfikacja takich należności nie tylko determinuje zakres obowiązków ewidencyjno-dokumentacyjnych gminy, ale może również może mieć bezpośredni wpływ na ich rozliczenia podatkowe.
