Sukces DZP: koniec sporu nieruchomościowego z Serbią

Porozumieniem zawartym 31 grudnia 2019 r. pomiędzy Republiką Serbii oraz właścicielami nieruchomości w Al. Ujazdowskich 23, reprezentowanymi przez Lecha Żyżylewskiego i Piotra Gołaszewskiego z Praktyki Nieruchomości, zakończył się kilkunastoletni spór nieruchomościowy dotyczący dawnej siedziby Ambasady Serbii w Warszawie. Strony uzgodniły sposób wykonania przez Republikę Serbii – ostatniego wydanego w sprawie – prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 lipca 2019 r., VI ACa 572/18, jak też uregulowały definitywnie wszystkie pozostałe kwestie związane z nieruchomością w Al. Ujazdowskich 23. Zawarte porozumienie – ze względu na jego strony, przedmiot i ustalone w nim warunki – ma charakter precedensowy i jest pierwszym tego rodzaju porozumieniem w Polsce.

Trzeba jednocześnie przypomnieć, że spór z Republiką Serbii dotyczący nieruchomości w Al. Ujazdowskich 23 był w wielu aspektach precedensowy, a przy tym złożony i wielowątkowy, goszcząc wielokrotnie na wokandach sądowych, co doprowadziło do wydania m.in. takich orzeczeń, jak:

• wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 marca 2013 r., II OSK 201/12 (ONSAiWSA 2014, Nr 4, poz. 62), w którym przesądzono dwie istotne dla obrotu prawnego kwestie: po pierwsze, że nabycie nieruchomości przez cudzoziemca w drodze zasiedzenia wymaga zezwolenia MSW, a po drugie, że państwo obce jest cudzoziemcem w rozumieniu ustawy z 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców;
• postanowienie Sądu Najwyższego z 13 marca 2014 r., I CSK 47/13 (OSNC 2015, Nr 2, poz. 25), w którym potwierdzono, że nabycie nieruchomości przez cudzoziemca w drodze zasiedzenia wymaga zezwolenia MSW, zaś państwo obce jest cudzoziemcem w rozumieniu ustawy z 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, dodając do tego dwie dalsze ważne tezy: po pierwsze, o związaniu sądu powszechnego decyzją w przedmiocie zezwolenia na nabycie przez cudzoziemca nieruchomości w Polsce, natomiast po drugie, o dopuszczalności zmiany przez państwo obce charakteru posiadania nieruchomości oddanej mu na cele dyplomatyczne (z zależnego na samoistne) wyłącznie za zgodą właściwego organu Rzeczpospolitej Polskiej albo w wyniku uzyskania przez państwo obce innego tytułu prawnego do władania nieruchomością, uzasadniającego taką zmianę;
• wyrok Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2018 r., I CSK 45/18 (OSNC 2019, Nr 6, poz. 70), z którego wynika, że immunitet jurysdykcyjny nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu przed sądem polskim od państwa obcego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości zajmowanej przez to państwo na cele placówki dyplomatycznej (w wyroku tym Sąd Najwyższy wypowiedział się dodatkowo na temat zasad ustalania przez sądy polskie następstwa prawnego państw obcych, w szczególności po krajach nieistniejących w dacie orzekania).

Ponadto istotnym wątkiem sporu z Republiką Serbii była kwestia wydania nieruchomości w Al. Ujazdowskich 23, co nastąpiło protokolarnie 13 marca 2010 r. Zanim jednak do tego doszło, Sąd Okręgowy w Warszawie – wyrokiem z 9 kwietnia 2008 r., I C 303/07 – orzekł o eksmisji Serbii z dawnej siedziby jej ambasady. Orzeczenie to zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności 4 stycznia 2010 r. przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, co otworzyło przed właścicielami drogę postępowania egzekucyjnego, które zostało wszczęte i którego dopuszczalność potwierdził Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z 9 czerwca 2010 r., V Cz 1688/10.

Kluczowe w omawianym zakresie okazało się prezentowane przez DZP stanowisko, iż nieruchomość, która nie jest (faktycznie) wykorzystywana na cele dyplomatyczne (czyli np. pomimo braku jej zwrotu właścicielowi została opuszczona przez ambasadę, która przeniosła się do innej siedziby), nie stanowi pomieszczeń misji dyplomatycznej w rozumieniu Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. i w rezultacie nie podlega ochronie prawnej wynikającej z przepisów tej konwencji. Warto dodać, że wypracowanie tego stanowiska było możliwe również dzięki wymianie poglądów i bogatej korespondencji z Protokołem Dyplomatycznym MSZ RP.

Więcej wiadomości na temat omawianego sporu z Republiką Serbii znajdą Państwo również w zakładce Media i publikacje oraz w poprzednich informacjach dotyczących tej sprawy:

• DZP wygrywa kilkuletni spór o były budynek Ambasady Serbii (25 czerwca 2012 r., https://www.dzp.pl/dzp-doradza/170-dzp-wygrywa-kilkuletni-spor-o-byly-budynek-ambasady-serbii),
• Kolejny sukces DZP w sporze z Serbią (7 marca 2013 r., https://www.dzp.pl/dzp-doradza/166-kolejny-sukces-dzp-w-sporze-z-serbia),
• Sąd Najwyższy: kim jest Serbia, jak nie cudzoziemcem? (13 marca 2014 r., https://www.dzp.pl/dzp-doradza/163-sad-najwyzszy-kim-jest-serbia-jak-nie-cudzoziemcem),
• Spór z Serbią – precedensowy wyrok polskiego Sądu (3 września 2015 r., https://www.dzp.pl/dzp-doradza/114-spor-z-serbia-precedensowy-wyrok-polskiego-sadu),
• Bezumowne korzystanie z nieruchomości przez państwo obce ma charakter de iure gestionis (25 września 2015 r., https://www.dzp.pl/publikacje/436-bezumowne-korzystanie-z-nieruchomosci-przez-panstwo-obce-ma-charakter-de-iure-gestionis).

Na koniec warto dodać, że zakończony właśnie spór z Republiką Serbii wpisuje się w szersze doświadczenia Praktyki Nieruchomości z zakresu doradztwa prawnego, w tym prowadzenia sporów i postępowań sądowych, w sprawach dotyczących położonych w Polsce nieruchomości – także dyplomatycznych – związanych z takimi państwami obcymi, jak m.in. Federacyjna Republika Brazylii (Brazylia), Malezja, Republika Francuska (Francja) oraz Republika Portugalska (Portugalia).

W sporze z Republiką Serbii właścicielom nieruchomości w Al. Ujazdowskich 23 doradzali – nieprzerwanie od 2008 r. – wspomniani już na wstępie Lech Żyżylewski i Piotr Gołaszewski z Praktyki Nieruchomości, specjalizujący się m.in. w problematyce reprywatyzacyjnej.