Precedensowa decyzja w sprawie małej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania

Praktyka Podatkowa DZP we współpracy z kancelarią WPW Wołczek, Proksa & Wspólnicy z Wrocławia z sukcesem reprezentowała klienta w precedensowym sporze przed organami podatkowymi dotyczącym zastosowania tzw. małej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania do połączenia spółek (kwota zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób prawnych wraz z odsetkami za zwłokę wyniosła prawie 8 mln zł). 

Organ podatkowy I instancji zakwestionował neutralność podatkową połączenia spółek i określił dla spółki przejmującej dochód w wysokości wartości majątku spółki przejmowanej. Stwierdził bowiem, że połączenie było końcowym elementem sekwencji działań zmierzającej do osiągnięcia korzyści podatkowej i nie było uzasadnione ekonomicznie. Dlatego też zdaniem organu podatkowego znalazły zastosowanie przepisy wyłączające neutralność podatkową połączeń (tzw. mała klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania), a połączenie skutkowało powstaniem dochodu dla spółki przejmującej.

Wskutek odwołania od decyzji organu pierwszej instancji przygotowanego przez ekspertów z Praktyki Podatkowej DZP we współpracy z kancelarią WPW Wołczek, Proksa & Wspólnicy naczelnik urzędu celno-skarbowego uchylił decyzję wydaną przez ten sam organ w pierwszej instancji i umorzył postępowanie. Decyzja ta kończy spór z organami administracji skarbowej, a jej efektem jest obowiązek zwrócenia przez organy podatnikowe zapłaconej zaległości wraz z odsetkami.

Decyzja ta ma niezwykle istotne znaczenie nie tylko klienta, lecz również dla innych podatników ze względu na swój precedensowy charakter. Choć bowiem przepisy te obowiązują od ponad 17 lat, to w praktyce stosowane były niezwykle rzadko i brak jest praktyki w zakresie oceny uzasadnionych przyczyn ekonomicznych i działania, którego głównym bądź jednym z głównych celów jest uniknięcie bądź uchylenie się od opodatkowania.

Organ podatkowy uchylając decyzję wydaną w pierwszej instancji zgodził się z argumentacją zaprezentowaną w odwołaniu przez ekspertów z Praktyki Podatkowej DZP i WPW Wołczek, Proksa & Wspólnicy i sformułował szereg wytycznych co do stosowania tzw. małej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (SAAR), m.in.:

• zastosowanie SAAR możliwe jest, jeśli korzyść podatkowa jest bezpośrednim wynikiem połączenia;
• jeśli korzyść podatkowa jest niezależna od połączenia (wystąpiłaby również, gdyby nie było połączenia), to nie można twierdzić, że głównym bądź jednym z głównych celów połączenia jest uniknięcie bądź uchylenie się od opodatkowania, a tym samym nie ma podstaw do zastosowania SAAR;
• w stanie prawnym do 2016 r. w celu zastosowania SAAR konieczne było łączne wystąpienie dwóch przesłanek: braku uzasadnienia ekonomicznego i działania w celu osiągnięcia korzyści podatkowej;
• neutralność podatkowa samego połączenia nie jest korzyścią podatkową uzyskiwaną w wyniku połączenia.

Wytyczne te wskazują kierunek, w jakim może iść praktyka organów podatkowych w zakresie zastosowania SAAR i podważania neutralności podatkowej połączeń i podziałów spółek zarówno w poprzednim stanie prawnym (którego dotyczy większość toczących się obecnie postępowań), jak i obecnym. Począwszy bowiem od 2017 r. w celu zastosowania SAAR wystarczający jest brak uzasadnienia ekonomicznego połączenia i podziału (domniemanie działania w celu unikania lub uchylania się od opodatkowania), co podkreśla istotne znaczenie przyczyn stojących za przeprowadzonymi procesami restrukturyzacyjnymi dla ich skutków podatkowych.

Sprawa ta ma również precedensowy charakter od strony proceduralnej. Naczelnik urzędu celno-skarbowego rozpatrując sprawę jako organ drugiej instancji uchylił swoją decyzję wydaną w pierwszej instancji ze względu na wcześniej dokonaną przez siebie błędną ocenę prawną. Jest to zatem jeden z bardzo nielicznych w skali kraju uchyleń własnych decyzji przez naczelnika urzędu celno-skarbowego.     

Sprawę z ramienia DZP prowadzili Artur Nowak, Partner Współzarządzający Praktyką, i Tomasz Leszczewski, Senior Tax Manager, z Praktyki Podatkowej.