Utwory techniczne - szczególna kategoria dzieł chronionych prawem autorskim

Prawo autorskie intuicyjnie kojarzone jest z ochroną utworów artystycznych czy literackich. To wrażenie jest w pełni uzasadnione, jeżeli weźmie się pod uwagę, że prawo autorskie powstało z myślą o ochronie rezultatów działalności malarskiej, rzeźbiarskiej czy pisarskiej. Z biegiem czasu do "grona" utworów zaczęto zaliczać dzieła naukowe, by wreszcie zwrócić uwagę, na dzieła z dziedziny techniki. Przyznanie ochrony na gruncie prawa autorskiego rezultatom myśli technicznej nie odbyło się bez oporów. Nawet dzisiaj nie brakuje poglądów, które odmawiają tym rezultatom cech twórczej i indywidualnej działalności. Takie poglądy nie znajdują uzasadnienia. Prawo autorskie zna wiele przykładów dzieł o charakterze technicznym, które obejmuje ochrona.

Co to są utwory techniczne?

Na przykładzie polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych można wyróżnić takie utwory techniczne, jak kartograficzne, architektoniczne, architektoniczno-ubranistyczne, urbanistyczne oraz programy komputerowe. Ustawa wprost wymienia powyższe przykłady utworów jako objęte ochroną, ale nie jest to wyliczenie wyczerpujące. Na gruncie orzecznictwa ochroną prawa autorskiego obejmowano m.in. analizy, modele, instrukcje obsługi, plany, projekty, rysunki techniczne, szkice czy zarysy. Z kolei w literaturze naukowej podejmuje się próby wyróżnienia cech dzieł technicznych. Przeważnie wskazuje się, że temat i przedmiot tych dzieł jest z góry ustalony, przewidywalny lub powtarzalny. Tworzone są one w oparciu o wiedzę specjalistyczną, w granicach obowiązujących reguł techniki i technologii oraz opierają się na istniejącym dorobku naukowym lub wykorzystują zjawiska świata naturalnego.

Jak zauważył Sąd Najwyższy, tym, co odróżnia utwory techniczne od utworów artystycznych czy literackich jest okoliczność, że utwory techniczne odnoszą się do obiektywnie istniejącego, a nie tworzonego (imaginowanego) stanu rzeczy. Na tej podstawie utwory techniczne wraz z utworami naukowymi określa się mianem utworów "niefikcjonalnych", zarazem będących w opozycji do utworów "fikcjonalnych", do których należą utwory artystyczne i literackie.

Autorami artykułu są nasi specjaliści z Praktyki IP&TMT Aleksandra Auleytner, Partner, oraz Marcin Stępień, Associate. Cały artykuł dostępny jest na stronie miesięcznika Automatyka oraz w załączonym pliku PDF.