- modyfikacji zasady równoważenia wydatków bieżących dochodami bieżącymi,
- indywidualnego wskaźnika zadłużenia,
- janosikowego,
- ulg w dochodach z nieruchomości samorządowych.
Na co w szczególności powinny zwrócić uwagę jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.) przy ich wprowadzaniu?
Szczególne potrzeby wydatkowe, ubytek w dochodach
Dwa główne problemy dotykają samorząd terytorialny w czasie epidemii. Pierwszym jest konieczność zwiększenia wysokości wydatków w stosunku do tej zaplanowanej w budżecie na 2020 r. Samorządy zmuszone są bowiem do zwiększenia finansowania newralgicznych potrzeb wspólnoty, kluczowych dla przeciwdziałania pandemii i jej skutkom, np. ponoszenie kosztów zmian standardów sanitarnych, dezynfekcji ulic i budynków czy urządzeń użyteczności publicznej, zabezpieczenia funkcjonowania służby zdrowia, reorganizacji jednostek samorządowych. Z drugiej strony, ponoszą one wiele kosztów pośrednio związanych z przeciwdziałaniem pandemii, łagodzących przede wszystkim jej skutki ekonomiczne. W tym celu konieczne jest kontynuowanie dotychczas prowadzonych i planowanych inwestycji samorządowych czy przygotowywanie planów rozwoju. Samorządowcy przykładów takich wymieniają wiele, a ich bezpośrednim skutkiem jest konieczność zabezpieczenia dodatkowej ilości środków finansowych.
Drugim problemem jest powstanie ubytków w dochodach planowanych w budżecie samorządowym. W związku ze spowolnieniem gospodarczym j.s.t. stale odnotowują spadek wpływów z podatku dochodowego PIT i CIT, stanowiących lwią część dochodów samorządowych. Ponadto ich dochody własne zostały nadszarpnięte w wyniku przyznawania ulg w płatności podatku od nieruchomości samorządowych. Nieprzewidziane ograniczenie wpływów budżetowych powoduje niemożliwość realizacji wszystkich planowanych działań. Nadmienić należy, że problemy z właściwą realizacją zadań publicznych ze względu na brak dostatecznych dochodów jednostki sygnalizowały jeszcze przed pandemią koronawirusa, a obecnie sytuacja ta uległa pogorszeniu. Przed samorządem stoją jednak konkretne wyzwania związane z finansowaniem zadań mających na celu przeciwdziałanie COVID-19.
Definicje ustawowe
Problemy te dostrzeżono w ustawie o dopłatach, a zawarte w niej narzędzia dostępne dla samorządów opierają się na dwóch podstawowych przesłankach:
- wystąpienia ubytku w dochodach j.s.t. będącego skutkiem wystąpienia COVID- 19 oraz
- ponoszenia wydatków w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
Szczególne rozwiązania wdrożono poprzez ustawę o dopłatach w nowych art. 15zoa-15zoe ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa antywirusowa).
W rozumieniu art. 15zoa ust. 2 ustawy antywirusowej ubytkiem w dochodach jest różnica między planowanymi dochodami jednostki w zmienionej uchwale budżetowej, a planowanymi dochodami wykazanymi przez jednostkę w sprawozdaniu budżetowym za pierwszy kwartał 2020 r. W przypadku, w którym będziemy mieli do czynienia ze spadkiem dochodów, wskazany wynik różnicy będzie rozumiany jako ubytek w dochodach j.s.t.
Co istotne, dochody j.s.t. rozumiane są w tożsamy sposób, jak przy obliczaniu odpowiednich części subwencji ogólnej (art. 20 ust. 3, art. 22 ust. 3 i art. 24 ust. 3 ustawy o dochodach jednostek wwsamorządu terytorialnego). Tym samym nie są to wszystkie dochody j.s.t. (zamknięty katalog). W przypadku obliczenia ubytku należy powiększyć je o opłatę miejscową i uzdrowiskową (art. 15zoa ust. 3 ustawy antywirusowej).
Autorem artykułu jest Bartłomiej Ślemp, Associate z Praktyki Infrastruktury i Energetyki. Dalszą część artykułu przeczytają Państwo na stronie Rzeczpospolitej.