Państwo może płacić firmom odszkodowania za źle wprowadzone ograniczenia

Zgodnie z Konstytucją ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Interesem takim może być potrzeba ochrony życia i zdrowia ludzkiego. Jednak wprowadzenie w drodze rozporządzenia i egzekwowanie takich ograniczeń, które nie mają oparcia w ustawie, może skutkować roszczeniami wobec państwa - wywiad z Jackiem Stokłosą, Counselem w Praktyce Postępowań Spornych.

Jolanta Ojczyk, prawo.pl: Czy rząd jest uprawniony do wprowadzania zakazów albo ograniczeń działalności gospodarczej przez przedsiębiorców w związku z epidemią COVID-19?
Jacek Stokłosa: Tak. Rada Ministrów jest uprawniona do wprowadzania zakazów albo ograniczeń, które ingerują w możliwość lub sposób wykonywania praw i wolności przedsiębiorców (a szerzej praw i wolności człowieka i obywatela) – w ściśle reglamentowanych przypadkach. Tego typu ograniczenia (w tym w szczególności zakazy bądź nakazy określonego działania lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej) muszą jednak mieć bezpośrednie umocowanie w przepisie ustawy, który powinien być zgodny z Konstytucją. A zatem, aby Rada Ministrów mogła zgodnie z prawem wprowadzić opisane wyżej zakazy albo ograniczenia wobec przedsiębiorców, musi istnieć norma ustawowa, który taki zakaz precyzyjnie określa. Trzeba dodać, że zgodnie z Konstytucją ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22). Interesem takim może być potrzeba ochrony życia i zdrowia ludzkiego.

Skąd wynika podstawa do wprowadzania zakazów albo ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej?
W przypadku epidemii choroby zakaźnej ustawowa kompetencja do wprowadzania zakazów lub ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej wynika w szczególności z dwóch ustaw. 
Po pierwsze z ustawy o stanie klęski żywiołowej – która z klęskę żywiołową uznaje między innymi katastrofę naturalną w postaci choroby zakaźnej ludzi. W przypadku klęski żywiołowej Rada Ministrów może wprowadzić stan klęski żywiołowej (rodzaj stanu nadzwyczajnego), w czasie którego w szczególności mogą zostać wprowadzone ograniczenia wolności praw człowieka i obywatela w postaci: zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców, nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych, nakazie lub zakazie określonego przemieszczania się i innych (zob. art. 21 tej ustawy).

Dalszą część wywiadu przeczytają Państwo na stronie prawo.pl.