Uprawnienie wierzyciela do żądania zabezpieczenia roszczenia

Uprawnienie do żądania zabezpieczenia roszczenia jest w ustawodawstwach unijnych podstawowym sposobem ochrony interesów wierzycieli konfrontowanych z procesami restrukturyzacyjnymi spółek handlowych. Szczególnego znaczenia nabiera ono w sytuacji łączenia się spółek, gdzie problem skutecznego zabezpieczenia praw wierzycieli jest znacznie trudniejszy niż przy podziale lub przekształceniu. W prawie polskim na zagadnienia związane ze wskazanym uprawnieniem nakłada się dodatkowo problematyka oddzielnego zarządu majątkami połączonych spółek i przywileju pierwszeństwa zaspokojenia z majątku pierwotnej dłużniczki.

Wprowadzenie

Wyłączenie osobistej odpowiedzialności stanowi z punktu widzenia wspólników zasadniczą zaletę spółek kapitałowych. Ograniczenie ryzyka przedsięwzięcia gospodarczego stanowi często przesłankę, bez której spełnienia w ogóle nie zostałoby ono podjęte. Wskazana korzyść wspólników może mieć jednak negatywne skutki dla osób trzecich. Ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia gospodarczego jest bowiem częściowo przenoszone na wierzycieli, którzy w przypadku upadłości spółki zazwyczaj uzyskają tylko częściowe zaspokojenie swoich wierzytelności1. Chroniąc interesy osób trzecich, kodeks spółek handlowych2 przyznaje im określone uprawnienia. Mają one szczególne znaczenie w przypadku podejmowania przez organy spółki czynności mogących potencjalnie naruszać prawa wierzycieli. Do tej kategorii należy zaliczyć przede wszystkim procesy restrukturyzacyjne oraz obniżenie kapitału zakładowego. Konieczność przyznania wierzycielom szczególnych uprawnień w takich sytuacjach wynika przede wszystkim z faktu, że nie mają oni legitymacji do skarżenia uchwał organów. Nie mają także innych możliwości prawnych zablokowania działań swoich dłużników3. Często stosowanym przez ustawodawcę sposobem ochrony interesów wierzycieli jest umożliwienie im żądania zabezpieczenia swoich roszczeń. Uprawnienie to nie jest jednak ukształtowane w kodeksie spółek handlowych w sposób jednolity. Istotne różnice występują nawet pomiędzy sytuacją wierzycieli w razie obniżenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i odpowiednio w spółce akcyjnej. Interesujące byłoby przedstawienie analizy porównawczej tego uprawnienia we wszystkich przypadkach występujących w kodeksie spółek handlowych. Takie opracowanie przekraczałoby jednak znacznie ramy niniejszego artykułu. W tej sytuacji omawiane uprawnienie zostanie przeanalizowane tylko w odniesieniu do sytuacji, o której mowa w art. 496 § 2 k.s.h. Skala problemów prawnych wyłaniających się w świetle tego przepisu wydaje się największa. W artykule zostaną zatem omówione te z nich, które są najbardziej interesujące, oraz te, które nie były dotychczas przedmiotem szerszej analizy w doktrynie. W pewnej mierze poniższe uwagi będą mogły być odpowiednio odniesione do uprawnień wierzycieli w sytuacji obniżenia kapitału zakładowego, połączenia transgranicznego oraz podziału spółek (art. 264 § 1, art. 456 § 2, art. 51610 § 2 i art. 546 § 2 k.s.h.).

Źródło: Przegląd Prawa Handlowego, 08/2012
Całość artykułu dostępna w załączonym pliku PDF