Dopuszczalna jest zmiana uchwały o podziale zysku

Marcin Kuliński, Radca Prawny w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka w rozmowie z Agnieszką Pokojską. 

Kwestia zmiany uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty jest dyskusyjna. Przepisy nie regulują tej kwestii. Jednak w wyjątkowych sytuacjach – takich jak wadliwość uchwały w tym zakresie dopuszcza się taką możliwość.

Agnieszka Pokojska:
Po sporządzeniu sprawozdania finansowego właściwe organy muszą podjąć uchwałę o jego zatwierdzeniu, a także uchwałę o podziale zysku lub pokryciu straty. Czy organ może zmienić decyzję co do wyniku finansowego?

Marcin Kuliński:
Zagadnienie dopuszczalności zmiany uchwały zwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki z o.o. - czy walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej - o podziale zysku należy do kontrowersyjnych zarówno w teorii, jak i w praktyce. Źródłem rozbieżności w opiniach jest regulacja kodeksu spółek handlowych, który stanowi, że zwyczajne zgromadzenie wspólników odbywa się raz w roku, a jego przedmiotem powinno być, między innymi, podjęcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, a także, w razie potrzeby, inne zagadnienia. Z kolei przedmiotem nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników mogą być w zasadzie wszystkie sprawy istotne dla wspólników.
Literalna wykładania przepisów kodeksu nie pozwala na jednoznaczne rozstrzygnięcie kwestii, czy podjęcie uchwały o podziale zysku - lub pokryciu straty - należy do wyłącznej kompetencji zwyczajnego zgromadzenia wspólników. Jednak w doktrynie prawa spółek pojawiają się poglądy, że uchwały dotyczące podziału zysku lub pokrycia straty mogą być podejmowane tylko przez odbywające się raz w roku zwyczajne zgromadzenie wspólników.

Jakie jest uzasadnienie takiego stanowiska?

W tym przypadku brana jest pod uwagę interpretacja celów regulacji, a nie wykładnia treści przepisów. Przyjmuje się, że należy uniknąć sytuacji, w której decyzja co do gospodarowania wynikiem finansowym spółki - uchwała zgromadzenia - mogłaby być dowolnie zmieniana w drodze podjęcia nowej uchwały, czy też możności podjęcia jej lub zmiany przy innej okazji. Postulowany zakaz wielokrotnego podejmowania uchwał dotyczących wyniku finansowego spółki za ten sam okres może, w zależności od okoliczności, służyć ochronie interesu spółki, interesu wspólników lub akcjonariuszy, a także zapobiegać obchodzeniu przepisów prawa.
Warto pamiętać, że jedynie w związku z uchwałami zwyczajnego zgromadzenia wspólników, sprawozdanie finansowe spółki jest składane w sądzie, urzędzie skarbowym, a w niektórych wypadkach jest także publikowane w Monitorze Polskim B. Często dokumenty te stanowią jedynie „oficjalne” źródło informacji dla wierzycieli spółki, którzy na nim mogą opierać swe oczekiwania i działania związane z dochodzeniem swoich wierzytelności. Jednocześnie uchwały zwyczajnego zgromadzenia wspólników - i roczne sprawozdanie finansowe - stanowią punkt odniesienia dla spółki i wspólników przy ocenie kolejnego roku obrotowego i sprawozdania finansowego za ten rok. Stabilny i systematyczny sposób podejmowania uchwał, zwłaszcza w tak „delikatnych” kwestiach, jak podział zysków w spółce, sprzyja pewności obrotu, która jest wartością preferowaną przez ustawodawcę.

Jednak czy mimo tych argumentów – można zmienić uchwałę o podziale lub pokryciu wyniku finansowego?

Nie wdając się w szczegółowe rozważania teoretyczno – prawne, rozsądnym wydaje się zalecenie zachowania ostrożności przy rozstrzyganiu tej kwestii. Opinię o dopuszczalności uzależnić należy od indywidualnej sytuacji danej spółki i faktycznych powodów ewentualnej zmiany uchwały. Inaczej oceniać trzeba zamiar zmiany uchwały o zatrzymaniu zysku w jednoosobowej spółce, gdy wspólnik po podjęciu uchwały zmienia zdanie zamierzając wypłacić dywidendę, ponieważ potrzebuje środków na dalsze inwestycje - czyli sytuację, gdy zmiana uchwały wynikałaby z przyczyn biznesowych, pozaprawnych. Inaczej będzie w przypadku zmiany uchwały o podziale zysku w sytuacji, gdy uchwała taka została podjęta z naruszeniem przepisów prawa czy postanowień umowy spółki, czyli zmiana podyktowana byłaby przyczyną o charakterze formalnym. Jednocześnie jednak, przy tej okazji nie może dojść do „odwrócenia” uchwały i nie zostanie podjęta decyzja o wypłacie dywidendy zamiast zatrzymania zysku w spółce.

Oznacza to więc, że w wyjątkowych wypadkach dopuszczalne jest podjęcie uchwały o zmianie sposobu podziału zysku?

Tak. Za dopuszczalnością, a czasem nawet koniecznością takiego rozwiązania przemawiać mogą przede wszystkim szczególne okoliczności danej sprawy.
Między innymi, w przypadku wystąpienia sytuacji opisanej w drugim z przykładów – wadliwości uchwały zwyczajnego zgromadzenia wspólników – nadzwyczajne zgromadzenie wspólników jest uprawnione do podjęcia uchwały z uwagi na wadliwość uchwały i de facto niemożność jej wykonania.

Co może być jeszcze pomocne przy podjęciu decyzji o zmianie uchwały w omawianym zakresie?

Dla rozstrzygnięcia o dopuszczalności zmiany uchwały o podziale zysku istotne jest także, czy skutkiem podjęcia nowej uchwały o podziale zysku mogłoby dojść do naruszenia interesów spółki. Jeśli bowiem celem podjęcia nowej uchwały o podziale zysku jest zapewnienie zgodności z prawem działań podejmowanych przez spółkę, tzn. stworzenie przewidzianych przez prawo warunków do wypłaty dywidendy, to tym samym uchwale takiej nie można postawić zarzutu niezgodności z prawem.
Przy spełnieniu tych wymogów znikome powinno być również ryzyko naruszenia interesów wspólników spółki, czy jej wierzycieli na skutek podjęcia nowej uchwały o podziale zysku. 

Źródło: www.ksiegowosc.gazetaprawna.pl, 27 lipca 2011