Gdzie znajdę przystępnie podane, różnorodne informacje prawne?
Centrum prasowe DZP.
Rozwiązanie spółki osobowej nie wymaga prowadzenia długotrwałego postępowania likwidacyjnego. Istnieje inny sposób zakończenia jej działalności.
Wspólnicy spółki osobowej mogą doprowadzić do jej rozwiązania w stosunkowo łatwy i szybki sposób. Zarówno ten fakt, jak i obowiązujące od 1 stycznia 2011 roku zasady opodatkowania przychodów otrzymanych w związku z likwidacją spółek osobowych skłaniają do podsumowania podstawowych aspektów prawnych rozwiązania spółki osobowej bez prowadzenia postępowania likwidacyjnego lub przy ograniczeniu zakresu takiego postępowania. Podsumowanie to nie obejmuje oczywiście spółki komandytowo-akcyjnej wobec tego, że zgodnie z art. 150 kodeksu spółek handlowych do rozwiązania i likwidacji tej spółki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki akcyjnej.
Ustalanie terminologii
Warto na wstępie poczynić kilka uwag co do terminologii. Przez "rozwiązanie" spółki osobowej rozumieć należy ustanie jej bytu prawnego wskutek wykreślenia jej z Krajowego Rejestru Sądowego. Przyczyny rozwiązania spółek osobowych, określone w art. 58 i 98 kodeksu spółek handlowych, to z kolei zdarzenia, których zaistnienie prowadzi do tak rozumianego rozwiązania spółki. W okresie pomiędzy zaistnieniem poszczególnej przyczyny rozwiązania spółki osobowej a jej rozwiązaniem może zostać przeprowadzona likwidacja (a raczej postępowanie likwidacyjne, czyli szereg podejmowanych przez likwidatorów spółki działań mających na celu upłynnienie aktywów i zaspokojenie zobowiązań spółki zgodnie z art. 67 - 84 kodeksu spółek handlowych). Alternatywnym wobec likwidacji rozwiązaniem jest ustalenie przez wspólników innego (alternatywnego) sposobu zakończenia działalności spółki osobowej zgodnie z art. 67 par. 1 kodeksu spółek handlowych.
Inny sposób zakończenia
Ustalenie przez wspólników innego sposobu zakończenia działalności spółki może mieć miejsce zarówno po zaistnieniu przyczyny rozwiązania spółki jak i wcześniej (pomijam tu kwestię konieczności uzyskania zgody osoby trzeciej na dokonanie takiego ustalenia wymaganej w pewnych sytuacjach zgodnie z art. 67 par. 2 kodeksu spółek handlowych). Należy przy tym uznać, że nie wymaga ono zmiany umowy spółki i może zostać ujęte w innym niż umowa spółki dokumencie (choć za dopuszczalne należy uznać także dokonanie takich ustaleń przez zmianę umowy spółki). Na marginesie można tylko zauważyć, że w przypadku braku jednomyślności wspólników spółki, w której dopuszczono zgodnie z art. 9 kodeksu spółek handlowych zmianę umowy spółki w sposób niejednomyślny, wysoce kontrowersyjną może okazać się dopuszczalność ustalenia przez wspólników alternatywnego sposobu zakończenia działalności spółki w drodze zmiany umowy spółki przegłosowanej wbrew niektórym wspólnikom. Nie powinna natomiast budzić kontrowersji możliwość przejścia na alternatywny sposób zakończenia działalności spółki dokonana już po rozpoczęciu standardowego postępowania likwidacyjnego.
W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że standardowe postępowanie likwidacyjne obejmuje powołanie likwidatorów spółki, zgłoszenie otwarcia likwidacji do KRS, prowadzenie działalności pod dotychczasową nazwą (firmą) z dodatkiem "w likwidacji", wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki i w końcu wykreślenie spółki z KRS. Ustalenie alternatywnego sposobu zakończenia działalności spółki osobowej może zatem sprowadzać się do ustalenia, że spółka zakończy swoją działalność niezwłocznie i że jej majątek przejmą wspólnicy. Elementami takiego ustalenia, jak się wydaje, powinny być przynajmniej: dokładny podział składników majątku spółki pomiędzy wspólników (choć dopuścić trzeba też przyznanie całego majątku spółki jednemu wspólnikowi w zamian za spłatę na rzecz pozostałych wspólników), ustalenie zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki (przy czym ustalenia te będą w istocie określały tylko zasady dokonywania rozliczeń roszczeń regresowych pomiędzy wspólnikami spółki po jej rozwiązaniu) oraz ustalenie osoby, która będzie przechowywać dokumenty spółki. Warto tu także zauważyć, że samo ustalenie zasad zakończenia działalności spółki nie będzie stanowiło podstawy przejścia poszczególnych składników majątku spółki na wspólników, skoro stronami tych ustaleń będą najczęściej sami wspólnicy. W praktyce zatem wskazane będzie zawarcie - jeszcze przed wykreśleniem spółki z KRS - odrębnych umów pomiędzy spółką a każdym wspólnikiem w sprawie przeniesienia własności składników majątku spółki ze spółki na wspólnika, zgodnie z ustaleniami dokonanymi wcześniej przez wspólników.
Granica swobody wspólnika
Kwestią szczególnie problematyczną może się okazać dopuszczalność zawierania takich porozumień w sprawie innego sposobu zakończenia działalności spółki osobowej, które tylko częściowo modyfikowałyby zasady standardowego postępowania likwidacyjnego określone w art. 67 - 84 kodeksu spółek handlowych. Wydaje się tu, iż granicą swobody wspólników co do treści takich ustaleń powinny być jednak bezwzględnie obowiązujące przepisy Rozdziału 5, Działu I, Tytułu II kodeksu spółek handlowych.
Z perspektywy wspólników uczestniczących w spółce osobowej istotną jest kwestia odpowiedzialności za zobowiązania spółki po jej rozwiązaniu. Po rozwiązaniu spółki wspólnicy nadal ponoszą wobec wierzycieli spółki solidarną odpowiedzialność za jej zobowiązania (uchwała Sądu Najwyższego z 4 września 2009 r., III CZP 52/2009, wyrok Sądu Najwyższego z 24 lipca 2009 r., II CSK 134/2009, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 lutego 2005 r., I ACa 439/2004, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 grudnia 2008 r., I ACa 726/2008).
Niezależnie od pewnych różnic co do uzasadnienia stanowiska przyjętego w przywołanej uchwale i orzeczeniach należy uznać, że wspólnicy nie mogą w sposób skuteczny wobec wierzycieli zmienić tej zasady, zawierając porozumienie co do alternatywnego sposobu zakończenia działalności spółki. Wszelkie ustalenia wspólników co do odpowiedzialności za zobowiązania spółki będą więc tylko określały zasady rozliczeń regresowych dłużników solidarnych i nie wpłyną na sytuację wierzycieli. Ze względu na bezpieczeństwo obrotu i konieczność ochrony wierzycieli nie można więc zgodzić się z wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2007 r., I CSK 263/2007 poglądem, iż to wspólnicy posiadają ustawowe upoważnienie do wskazania sukcesorów generalnych spółki (czyli osób, które przejmują prawa i obowiązki rozwiązanej spółki).
Po dokonaniu przez wspólników spółki osobowej ustaleń co do zakończenia działalności spółki konieczne jest podjęcie uchwały o rozwiązaniu spółki i złożenie do KRS wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Zgodnie art. 84 kodeksu spółek handlowych spółka przestanie istnieć (ulegnie rozwiązaniu) z dniem wykreślenia jej z KRS.
Podstawa prawna
Ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).
Tomasz Darowski, radca prawny, partner Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka
Orzecznictwo
Wykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania na podstawie art. 7781 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w tytule egzekucyjnym.
Uchwała Sądu Najwyższego z 4 września 2009 r. III CZP 52/2009
Wspólnicy spółki jawnej, którzy podjęli uchwałę o jej rozwiązaniu bez przeprowadzenia likwidacji, nie określając sposobu zaspokojenia długów, są następcami prawnymi tej spółki.
Wyrok Sądu Najwyższego z 24 lipca 2009 r. II CSK 134/2009
Wykreślenie z rejestru sądowego podmiotu mającego status spółki osobowej nie powoduje niemożności dochodzenia roszczeń od wspólników takiego podmiotu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 lutego 2005 r. I ACa 439/2004
1. Pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej dłużnik nie może przedstawić zarzutu, który przysługiwałby spółce w momencie, w którym spółka ta w dacie wniesienia pozwu już nie istnieje.
2. Z momentem ustania bytu prawnego spółki jawnej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego jej wspólnicy stają się sukcesorami spółki. Jeżeli w uchwale o rozwiązaniu spółki brak wyraźnego postanowienia, kto jest takim sukcesorem, za następców prawnych spółki, do czasu rozliczenia się jej z pozostałymi uczestnikami obrotu, powinni być uznani wszyscy wspólnicy spółki.
Wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2007 r. I CSK 263/2007
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna, 22 lutego 2011