Trzy reżimy ochrony

W branży meblarskiej kwestia ochrony wzornictwa przemysłowego jest niebagatelna. Nie tylko ma ogromny wptyw na renomę i wzrost wartości przedsiębiorstwa, ale przede wszystkim stuzy do budowania przewagi konkurencyjnej nad innymi uczestnikami obrotu.

Poczynione inwestycje oraz działania marketingowe mają na celu budowanie pozycji i reputacji firmy na rynku. Takie nakłady skłaniają do poszukiwania ochrony przed próbami kopiowania i niedozwolonego naśladownictwa mebli przez konkurentów. Poniżej omawiamy najczęściej wykorzystywane do ochrony wyglądu produktu reżimy prawa własności intelektualnej - przepisy dotyczące ochrony wzorów przemysłowych, prawa autorskiego oraz prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji.

Wzory przemysłowe

Ze względu na charakter branży meblarskiej prawdopodobnie największe znaczenie dla ochrony interesów producenta ma ochrona zapewniana przez prawa z rejestracji wzorów przemysłowych. Wzorem przemysłowym jest nowa1 i posiadająca indywidualny charakter2 postać wytworu lub jego części, nadana w szczególności przez cechy konturów, linii, kształtów, fakturę, kolorystykę lub materiał wytworu, jak i przez jego ornamentację. Wzór stanowi zatem wygląd mebla, który wynika z jego dostrzegalnych lub wyczuwalnych za pomocą dotyku właściwości. Spełniając powyższe przesłanki oraz dopełniając niezbędnych formalności, przedsiębiorca ma szansę uzyskać wyłączność na korzystanie z zarejestrowanego wzoru przemysłowego na całym obszarze Polski (lub UE - w zależności od wybranej formy ochrony). Dzięki temu jest uprawniony m.in. do zakazywania swym konkurentom wytwarzania, wprowadzania do obrotu czy też oferowania wytworu, w którym wzór jest zawarty.

1. Jedną z przesłanek rejestracji wzoru przemysłowego jest nowość. Ocenia się ją w skali światowej i zostaje ona stwierdzona, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został publicznie udostępniony przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.
2. Drugi wymóg, jaki dany wytwór powinien spełnić, to odznaczanie się indywidualnym charakterem. W tym przypadku decyduje fakt, czy ogólne wrażenie, jakie produkt wywołuje na zorientowanym użytkowniku, czyli np. na producencie mebli, jest odmienne od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór wcześniej upubliczniony. Przy ocenie indywidualnego charakteru bierze się również pod uwagę zakres swobody twórczej przy tworzeniu wzoru. Dlatego też im szerszy zakres swobody, tym łatwiej konstruować ewentualne zarzuty naruszenia wzoru.

Ochrona płynąca z rejestracji wzoru przemysłowego ma jednak swoje ograniczenia. Nie obejmuje ona bowiem cech produktu, które wynikają wyłącznie z jego funkcji technicznej (np. cztery nogi od stołu), jak i takich cech, które muszą zostać odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia fizycznego połączenia wytworu z innym produktem lub zapewnienia współdziałania z nim.

W celu uzyskania prawa ochronnego na wzór przemysłowy należy go zgłosić w odpowiednim urzędzie. W Polsce dokonuje się rejestracji w Urzędzie Patentowym RP. Jeżeli natomiast przedsiębiorca zainteresowany jest rozciągnięciem ochrony na całe terytorium Unii Europejskiej, wówczas należy rozważyć zgłoszenie wzoru wspólnotowego w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej w Alicante. W obu przypadkach czas trwania prawa z rejestracji wynosi maksymalnie 25 lat od daty zgłoszenia wzoru przemysłowego i jest on podzielony na pięć 5-letnich okresów ochrony, ze względu na periodyczność opłat urzędowych.

Przedsiębiorca może łatwiej dochodzić ewentualnego naruszenia swoich praw, mając zarejestrowany wzór przemysłowy. Dysponuje on bowiem świadectwem rejestracji, stwierdzającym udzielenie prawa na jego rzecz. Nie ma zatem potrzeby wykazywania przed sądem, kto jest twórcą wzoru ani od jakiego momentu producent wprowadza mebel na rynek.

Zwalczanie nieuczciwej konkurencji

Ochronę przed kopiowaniem wyglądu mebla można również uzyskać na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przeciwdziała ona sprzecznym z prawem lub dobrymi obyczajami działaniom zagrażającym lub naruszającym interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Ochrona płynąca z tej regulacji jest niezależna od jakiejkolwiek rejestracji, aczkolwiek sam proces dochodzenia praw może okazać się uciążliwy ze względu na bardziej skomplikowane postępowanie dowodowe.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest m.in. naśladowanie gotowego pro- duktu, które polega na kopiowaniu jego zewnętrznej postaci za pomocą technicznych środków reprodukcji, jeżeli takie działanie może wprowadzać klientów w błąd co do tożsamości producenta lub samego produktu. Tym samym zabronione jest takie kopiowanie mebla, które stwarza samo ryzyko wprowadzania klienta w błąd co do tożsamości producenta lub samego produktu.

Dozwolone są natomiast takie działania, które zmierzają do naśladowania cech funkcjonalnych produktu, w tym m.in. budowy lub formy zapewniającej jego użyteczność. Ta możliwość doznaje jednak ograniczeń, gdy naśladowanie wymaga uwzględnienia charakterystycznej formy danego produktu. W takim przypadku przedsiębiorca jest zobowiązany do odpowiedniego oznaczenia produktu (np. za pomocą logotypu), tak aby nie dopuścić do wprowadzenia w błąd klienta.

Prawo autorskie

Wreszcie, wygląd mebla bardzo często jest również objęty ochroną prawa autorskiego. W odróżnieniu od wzorów przemysłowych, ochrona ta powstaje z momentem ustalenia utworu, niezależnie od jakichkolwiek formalności. Niemniej jednak egzekwowanie praw na gruncie ustawy o prawie autorskim jest bardziej skomplikowane ze względu na konieczność wykazywania szeregu dowodów i okoliczności.

Status utworu zostaje przyznany każdemu przejawowi działalności twórczej o indywidualnym charakterze i to niezależnie od jego wartości, przeznaczenia czy sposobu wyrażenia. Twórca ma wyłączność na korzystanie i rozporządzanie utworem oraz na jego opracowanie. Może on zbyć przysługujące mu prawa lub udzielić licencji wyłącznej lub niewyłącznej.

Ciekawym tematem w branży meblarskiej wydaje się temat tworzenia utworów inspirowanych innymi utworami. W takich przypadkach zalecana jest jednak daleko posunięta rozwaga. W zależności bowiem od charakteru i zakresu zapożyczeń z innych utworów, mogą one de facto wkraczać w monopol prawnoautorski twórcy utworu pierwotnego, jeżeli stają się zwykłą przeróbką, adaptacją i nie mają charakteru samoistnego.

Jaką ochronę wybrać?

Podsumowując: prawo własności intelektualnej wyposaża przedsiębiorców w szereg instrumentów służących do przeciwdziałania kopiowaniu wyglądu mebli. Aby móc z nich skorzystać, należy odpowiednio uregulować kwestie związane z prawami własności intelektualnej w umowach z twórcami, tak aby zagwarantować sobie pełnię praw. Zapewnienie ich wyłączności wpływa na wzrost wartości oraz renomy przedsiębiorstwa na rynku.

Źródło: Meblarstwo, Meble news, 1.06.2018