Parlament przyjął projekt nowej dyrektywy w sprawie wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej

11 maja 2023 r. posłowie Parlamentu Europejskiego przegłosowali projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2005/29/WE w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych i dyrektywę 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów[1].

Projekt stanowi jedną z inicjatyw nowego programu na rzecz konsumentów (ang. New Consumer Agenda) i planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. Circular Economy Action Plan) i stanowi kontynuację Europejskiego Zielonego Ładu. Projekt ma na celu wzmocnienie pozycji konsumentów i zapewnienie im możliwości oszczędzania kosztów, co jest kluczowym elementem ram polityki zrównoważonych produktów. Cele te mają zostać osiągnięte poprzez zwiększenie udziału konsumentów w gospodarce o obiegu zamkniętym, w szczególności poprzez zapewnienie konsumentom lepszych informacji na temat trwałości i możliwości naprawy niektórych produktów przed zawarciem umowy oraz zwiększenie ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, które uniemożliwiają zrównoważone zakupy[2].

Parlament, uwzględniając sprawozdanie Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów, przyjął szereg poprawek do wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu i Rady zmieniającej dyrektywy 2005/29/WE i 2011/83/UE.

Przyjęty przez Parlament projekt obejmuje m.in. następujące zmiany w dyrektywie 2005/29/WE[3]:

1. Zmieniono wykaz cech produktu, co do których przedsiębiorca nie powinien wprowadzać konsumenta w błąd, dołączając do tego wykazu „skutki środowiskowe lub społeczne”, „trwałość”, „możliwość naprawy”, „możliwość ponownego użycia” oraz „zdolności do recyklingu”;

2. W odniesieniu do praktyk handlowych, które uznaje się za działania wprowadzające w błąd, jeżeli powodują lub mogą spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której w przeciwnym razie by nie podjął, dodaje się następujące praktyki:

każdy rodzaj wprowadzenia na rynek w jednym państwie członkowskim towaru o pozornie identycznym wyglądzie jak inny towar, który jest sprzedawany w innych państwach członkowskich pod tą samą marką, znakiem towarowym lub oznaczeniem, w sytuacji gdy towar ten różni się składem lub właściwościami, w tym w profilu sensorycznym;
formułowanie twierdzeń dotyczących ekologiczności związanych z przyszłą efektywnością środowiskową wyłącznie w oparciu o programy kompensacji emisji lub bez jasnych, obiektywnych, wymiernych, opartych na podstawach naukowych i weryfikowalnych zobowiązań, bez szczegółowego i realistycznego planu wdrażania zawierającego odniesienia do zobowiązań budżetowych i technicznych, ani bez osiągalnych celów oraz bez niezależnego systemu monitorowania opartego na odpowiednich danych;
reklamowanie korzyści dla konsumentów, które uznaje się za powszechną praktykę na rynku właściwym;
praktyki, których skutkiem lub prawdopodobnym skutkiem jest wypaczenie lub osłabienie autonomii, procesu podejmowania decyzji lub dokonywania wyboru przez odbiorców usługi za pośrednictwem struktury, sposobu zaprojektowania lub funkcji interfejsu internetowego lub jego części.

3. Dodano również 17 nowych praktyk handlowych, które należy uznać za nieuczciwe w każdych okolicznościach:

Formułowanie ogólnego twierdzenia dotyczącego ekologiczności, jeżeli przedsiębiorca nie dostarcza odpowiadającego temu twierdzeniu dowodu na uznaną wysoką efektywność środowiskową;
Formułowanie twierdzeń dotyczących ekologiczności w odniesieniu do całego produktu lub ogółu działalności przedsiębiorcy, jeżeli w rzeczywistości dotyczą one tylko określonego aspektu produktu lub działalności przedsiębiorcy;
Twierdzenie w oparciu o kompensację emisji, że dany produkt ma neutralny, mniejszy, skompensowany lub pozytywny wpływ na środowisko w zakresie emisji gazów cieplarnianych;
Formułowanie twierdzeń dotyczących ekologiczności, których nie można uzasadnić zgodnie z wymogami prawnymi;
Większe eksponowanie niektórych wariantów, gdy odbiorca usługi online jest proszony o podjęcie decyzji;
Czynienie procedury rezygnacji z usługi znacznie bardziej kłopotliwą niż zdecydowanie się na usługę;
Wprowadzanie do obrotu towaru jako identycznego lub pozornie identycznego z innym towarem wprowadzonym do obrotu w co najmniej jednym państwie członkowskim, gdy towary te różnią się składem lub właściwościami, co nie jest wyraźnie wskazane na opakowaniu w taki sposób, by było widoczne dla konsumenta;
Nieinformowanie konsumenta w jasny i zrozumiały sposób, że aktualizacja funkcjonalności nie jest konieczna, by produkt był nadal zgodny z wymogami;
Wprowadzanie cechy ograniczającej trwałość towaru;
Wprowadzanie do obrotu towaru bez wyeliminowania – w rozsądnym terminie od czasu, gdy zostanie stwierdzony – problemu konstrukcyjnego prowadzącego do przedwczesnej awarii tego towaru;
Wprowadzanie do obrotu towaru, który nie nadaje się do naprawy według wymogów prawnych, lub nieinformowanie konsumenta, że towar nie nadaje się do naprawy;
Nieinformowanie konsumenta o niedostępności części zamiennych i o innych ograniczeniach dotyczących naprawy;
Nieinformowanie konsumenta, że przedsiębiorca odmówi naprawy produktu, który był uprzednio naprawiany przez niezależnego naprawcę, nieprofesjonalnego naprawcę lub przez użytkownika;
Wprowadzanie do obrotu towaru, który wymaga zastąpienia materiałów zużywalnych wcześniej, niż byłoby to konieczne ze względów technicznych;
Wprowadzanie do obrotu produktu, który jest zaprojektowany tak, aby ograniczyć jego funkcjonalność w przypadku korzystania z materiałów zużywalnych, części zamiennych lub wyposażenia dodatkowego, które nie są dostarczane przez pierwotnego producenta;
Ten sam producent lub przedsiębiorca oferujący ten sam produkt na niekorzystnych warunkach lub z krótszym okresem gwarancji handlowej w co najmniej jednym państwie członkowskim, co stawia konsumentów w niekorzystnej sytuacji;
Wprowadzanie do obrotu towaru, który nie spełnia wymogów zawartych w unijnych przepisach dotyczących produktów.

4. Co istotne, w ramach wprowadzonych przez Parlament poprawek zmieniono m.in. definicję „twierdzenia dotyczącego ekologiczności”. Nowy projekt definiuje je następująco:

„oznacza wszelkie komunikaty lub oświadczenia w kontekście komunikacji handlowej, które nie są obowiązkowe na mocy prawa Unii ani prawa krajowego – w tym oświadczenia w postaci tekstu, ilustracji, grafiki lub symbolu, występujące w dowolnej postaci, w tym w formie oznakowania, nazwy handlowej, nazwy przedsiębiorstwa lub nazwy produktu – i w którym stwierdza się lub sugeruje, że produkt, kategoria produktu, marka lub przedsiębiorca ma pozytywny wpływ na środowisko lub nie ma na nie żadnego wpływu, jest mniej szkodliwy dla środowiska niż, odpowiednio, inne produkty, marki lub inni przedsiębiorcy, lub że oddziaływanie produktu, marki lub przedsiębiorcy poprawiło się z czasem”.

Przyjęty przez Parlament projekt obejmuje m.in następujące zmiany w dyrektywie 2011/83/UE[4]

1. Projekt przewiduje uzupełnienie katalogu informacji udzielanych konsumentom przed zawarciem umowy w przypadku umów innych niż umowy zawierane na odległość lub umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa, w szczególności w odniesieniu do informacji na temat trwałości i możliwości naprawy towarów o następujące informacje:

w odniesieniu do wszystkich towarów – etykieta określona w załączniku Z informująca o okresie obowiązywania ustawowej gwarancji zgodności oraz, w stosownych przypadkach, o jej dobrowolnym przedłużeniu w formie handlowej gwarancji trwałości;
w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – minimalny okres(w jednostkach czasu, począwszy od daty wprowadzenia do obrotu), przez który producent dostarcza aktualizacje oprogramowania i który obejmuje co najmniej okres przewidziany prawem Unii, przez który takie aktualizacje muszą być dostarczane, i jego dobrowolne przedłużenie, jeżeli producent udostępnia takie informacje;
w odniesieniu do treści cyfrowych i usług cyfrowych, jeżeli ich dostawca jest inny niż przedsiębiorca – minimalny okres (w jednostkach czasu, począwszy od daty wprowadzenia do obrotu), przez który dostawca dostarcza aktualizacje oprogramowania, i który obejmuje co najmniej okres, przez który aktualizacje muszą być dostarczane zgodnie z obowiązującym prawem Unii;
w stosownych przypadkach – punktowa ocena możliwości naprawy towarów, a jeżeli punktowa ocena możliwości naprawy towarów nie ma zastosowania – informacje dostarczane przez producenta na temat dostępności i maksymalnej oczekiwanej ceny części zamiennych niezbędnych do naprawy towarów, w tym o minimalnym okresie od daty zakupu towaru, przez który części zamienne i akcesoria będą dostępne, o procedurze ich zamawiania oraz o dostępności podręcznika użytkownika i podręcznika naprawy, a także o dostępności narzędzi do diagnostyki i do naprawy oraz usług naprawczych;

2. W zakresie wymogów informacyjnych dotyczących umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa dodano:

w odniesieniu do wszystkich towarów – etykieta określona w załączniku Z informująca o okresie obowiązywania ustawowej gwarancji zgodności oraz, w stosownych przypadkach, o jej dobrowolnym przedłużeniu w formie handlowej gwarancji trwałości;
w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – minimalny okres (w jednostkach czasu, począwszy od daty wprowadzenia do obrotu), przez który producent dostarcza aktualizacje oprogramowania i który obejmuje co najmniej okres przewidziany prawem Unii, przez który takie aktualizacje muszą być dostarczane, i jego dobrowolne przedłużenie, jeżeli producent udostępnia takie informacje;
w odniesieniu do treści cyfrowych i usług cyfrowych, jeżeli ich dostawca jest inny niż przedsiębiorca – minimalny okres (w jednostkach czasu, począwszy od daty wprowadzenia do obrotu), przez który dostawca dostarcza aktualizacje oprogramowania i który obejmuje co najmniej okres, przez który aktualizacje muszą być dostarczane zgodnie z obowiązującym prawem Unii.

3. Parlament przyjął również propozycję Komisji odnośnie nowego załącznika do proponowanej dyrektywy. Załącznik Z ma zawierać treść i format etykiet. Etykieta powinna wskazywać okres obowiązywania prawnej gwarancji zgodności oraz, w stosownych przypadkach, jej dobrowolnego przedłużenia w formie handlowej gwarancji trwałości. Powinna być umieszczona w widocznym miejscu i w sposób czytelny dla konsumenta.

Rada Unii Europejskiej 3 maja 2023 r. przyjęła swój własny mandat negocjacyjny. Oznacza to, że wkrótce mogą się rozpocząć negocjacje między Parlamentem a państwami członkowskimi w sprawie ostatecznej treści i brzmienia dyrektywy. Wejście w życie proponowanych zmian, nawet przy zmienionym w toku negocjacji kształcie, będzie miało znaczący wpływ na zakres ochrony konsumentów na terenie Unii. Jednocześnie, niewątpliwym jest, że proporcjonalnie znaczący będzie również stopień obciążenia przedsiębiorców nowymi wymogami, dla których wyzwaniem będzie sprostanie wszystkim obowiązkom nałożonych na nich przez nowe prawo.

Bibliografia:

[1] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20230505IPR85011/trwalsze-i-ekologiczniejsze-produkty-bez-nieuczciwego-zielonego-marketingu

[2] https://oeil.secure.europarl.europa.eu/oeil/popups/printficheglobal.pdf?id=737754&l=en

[3] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2023-0099_PL.html#_section5

[4] https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2023-0099_PL.html#_section5