16. PAKIET SANKCJI UE – ZAKRES, SKUTKI I PERSPEKTYWY

24 lutego 2025 r. Unia Europejska przyjęła 16. pakiet sankcji przeciw Rosji, kontynuując politykę presji na Kreml w związku z agresją na Ukrainę. Nowe restrykcje rozszerzają wcześniejsze środki i mają na celu, przede wszystkim, uszczelnienie istniejących zakazów. Poniżej, analizujemy kluczowe elementy tego pakietu oraz jego implikacje dla działalności przedsiębiorców w Unii Europejskiej.

JAKI JEST ZAKRES NOWEGO PAKIETU SANKCJI?

Osoby i podmioty:

• Na czarną listę dodano 48 osób fizycznych oraz 35 podmiotów wspierających rosyjską machinę wojenną;
• Sankcje (zakaz wjazdu do UE, zamrożenie aktywów) objęły, m.in. osoby i podmioty zaangażowane w produkcję zbrojeniową, przemyt technologii oraz rosyjskie platformy kryptowalutowe pomagające omijać restrykcje;
• Na listach sankcyjnych znaleźli się nie tylko Rosjanie, ale także przedsiębiorstwa z Chin, Indii czy Turcji współpracujące z rosyjskim przemysłem obronnym;
• Zawieszono licencje nadawcze ośmiu rosyjskim mediom szerzącym propagandę na terenie UE.

Sektor energetyczny: 

• Na listę sankcyjną dodano 74 tankowce „floty cienia” przewożące rosyjską ropę (łączna liczba objętych nimi statków wzrosła do 153);
• Zaostrzono też przepisy, by karać operatorów, właścicieli i kapitanów tych jednostek za pomoc w omijaniu embarga; wprowadzono zakaz tymczasowego składowania rosyjskiej ropy i paliw na terytorium UE.

Handel i przemysł: 

• Unia wprowadziła stopniowe embargo na import rosyjskiego aluminium – z docelowym całkowitym zakazem od 2026 r.;
• Rozszerzono również listę towarów zakazanych w eksporcie do Rosji, zwłaszcza produkty podwójnego zastosowania i pozornie cywilne urządzenia mogące wspierać armię (np. komponenty chemiczne, chrom, części maszyn, a nawet kontrolery do gier używane do sterowania dronami);
• Zabroniono współpracy z portami i lotniskami w Rosji, które uczestniczą w obchodzeniu pułapu cenowego na rosyjską ropę.

Finanse: 

• Odłączono od systemu SWIFT kolejne 13 rosyjskich banków, a także zakazano transakcji z trzema innymi bankami w Rosji;
• Wprowadzono zakaz świadczenia usług związanych z obsługą rosyjskich rafinerii ropy i gazu;
• Po raz pierwszy sankcjami objęto także podmioty z państw trzecich za omijanie restrykcji finansowych (np. za korzystanie z rosyjskiego systemu SPFS, zamiast SWIFT).

PERSPEKTYWY PRZYSZŁYCH DZIAŁAŃ – CZEGO MOŻEMY SIĘ SPODZIEWAĆ?

Unia Europejska oficjalnie deklaruje gotowość utrzymania i zaostrzania sankcji tak długo, jak będzie to konieczne. Już teraz trwają wstępne dyskusje o 17. pakiecie sankcyjnym, który ma zostać sfinalizowany najpóźniej do końca pierwszej połowy 2025 r. (podczas prezydencji Polski w Radzie UE).

Kolejne działania UE prawdopodobnie będą koncentrować się na uszczelnianiu istniejących ograniczeń.

• Można spodziewać się dalszego rozszerzania listy sankcyjnej o osoby i podmioty (również z państw trzecich) pomagające omijać restrykcje;
• Niewykluczone jest też pogłębianie sankcji sektorowych tam, gdzie dotychczas były one tylko częściowe, np. poprzez objęcie sankcjami rosyjskiego sektora nuklearnego (państwowego koncernu Rosatom i eksportu paliwa jądrowego);
• Inny potencjalny kierunek to sankcje na LNG z Rosji – obecnie import skroplonego gazu nie jest objęty embargiem, a stanowi lukę wykorzystywaną przez Moskwę (około połowa rosyjskiego LNG trafia do UE);
• Jednocześnie trwają prace nad zwiększeniem skuteczności egzekwowania sankcji europejskich. UE rozważa zwiększenie uprawnień Prokuratury Europejskiej, kontynuację działań w ramach EU Freeze and Seize Task Force, a także wykorzystanie zamrożonych rosyjskich aktywów na rzecz odbudowy Ukrainy.

Realnym scenariuszem w krótkim terminie jest również pauza w zaostrzaniu sankcji, niż ich faktyczne cofanie. Jeśli działania militarne utkną w martwym punkcie, UE może skoncentrować się na egzekwowaniu już przyjętych restrykcji, zamiast dodawania nowych. Ten trend widzimy wyraźnie w 16. pakiecie, który koncentruje się na utrudnianiu obchodzenia restrykcji.

SANKCJE – JAK ZACHOWAĆ ZGODNOŚĆ?

W obliczu dynamicznych zmian w systemie sankcyjnym, przedsiębiorstwa muszą sprostać coraz bardziej złożonym wymaganiom prawnym. W ramach naszych usług, oferujemy kompleksowe wsparcie w następujących obszarach:

MUST HAVE

Weryfikacja kontrahentów (due diligence)

Przeprowadzamy szczegółowe analizy ryzyka, weryfikując kontrahentów pod kątem powiązań z podmiotami objętymi sankcjami.

Dzięki temu pomagamy zabezpieczyć naszych klientów przed potencjalnymi naruszeniami przepisów oraz wynikającymi z nich sankcjami.

Oświadczenia sankcyjne

Pomagamy w przygotowaniu formalnych oświadczeń, które potwierdzają, że wszystkie niezbędne procedury weryfikacyjne zostały przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Nasze wsparcie obejmuje zarówno aspekty prawne, jak i organizacyjne, co pozwala na sprawne wdrożenie systemów raportowania i monitoringu.

Audyt zgodności z regulacjami

Weryfikujemy, którym reżimom sankcyjnym podlega dana organizacja, identyfikując ewentualne luki w systemie compliance.

NICE TO HAVE

Opracowanie procedur wewnętrznych

Dbamy o aktualizację lub stworzenie wewnętrznych procedur z zakresu sankcji. Przypisujemy konkretnym pracownikom odpowiedzialność za realizację procesów, szkolimy ich oraz implementujemy zasady dokumentacji oraz archiwizacji przeprowadzanych weryfikacji kontrahentów.

Szkolenia i warsztaty dla pracowników

Organizujemy specjalistyczne szkolenia i warsztaty, które podnoszą świadomość pracowników w zakresie zarządzania ryzykiem sankcyjnym. Dzięki temu, cały zespół lepiej rozumie obowiązki oraz procedury, co wpływa na skuteczniejsze wdrożenie systemu compliance.

Prowadzenie monitoringu legislacyjnego i sankcyjnego

Śledzimy na bieżąco zmiany na listach sankcyjnych oraz nowelizacje przepisów, aby zapewnić naszym klientom stały dostęp do aktualnych informacji i możliwość szybkiego reagowania na nowe wytyczne.

Wiktoria Kuczkowska
Prawnik, Associate

wiktoria.kuczkowska@dzp.pl

Marcin Kuna