Share
Po raz kolejny kilka dni temu Centralne Biuro Antykorupcyjne opublikowało dane statystyczne dotyczące skali korupcji w Polsce (Mapa Korupcji 2015). Dane zebrane ze wszystkich służb wskazują, że w ubiegłym roku mieliśmy wszczętych 2508 postępowań przygotowawczych w sprawach o korupcję, prowadzonych przez wszystkie organy i służby. Natomiast dane Transparency International dotyczące percepcji korupcji w 2015 roku plasują Polskę na 30 miejscu w rankingu światowym (na 168 krajów). Spróbujemy więc ocenić, jak jest naprawdę z tą korupcją w Polsce, przedstawiając część z danych opublikowanych przez CBA w Mapie korupcji.
Dane opublikowane w grudniu br. przez CBA zostały jak co roku zebrane ze wszystkich służb i organów zajmujących się zwalczaniem przestępczości w Polsce. Po raz pierwszy w tym zestawieniu znajdują się dane dotyczące przestępstwa poświadczenia nieprawdy w dokumencie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, które stanowią 47% spośród 17 790 wszystkich przestępstw korupcyjnych zarejestrowanych w ubiegłym roku.
Wyjaśnijmy, że osobą popełniającą przestępstwo poświadczenia nieprawdy w dokumencie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej może być funkcjonariusz albo inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu. Osobą uprawnioną będzie np. osoba upoważniona do wystawienia decyzji administracyjnej, upoważniona do pobierania krwi, badań na zawartość alkoholu, do wystawiania kart drogowych, ale także nauczyciel akademicki poświadczający w indeksie zaliczenie przedmiotu.
Taką osobą będzie więc lekarz, który wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia pacjenta (jest to zakres jego działania służbowego), bo poświadcza on okoliczności mające znaczenie prawne (zwolnienie lekarskie, powodujące niestawienie się pracownika do pracy).
Poświadczenie nieprawdy nie można utożsamiać ze sfałszowaniem dokumentu. To nie jest to samo. Poświadczenie musi mieścić w uprawnieniach osoby wystawiającej dokument.
Jeśli pominiemy te przestępstwa, to w stosunku do poprzedniego roku mamy spadek o 361 zarejestrowanych przestępstw korupcyjnych, natomiast w stosunku do roku 2013 jest to już o 6412 przestępstw mniej. Większość przestępstw zarejestrowanych zostało przez Policję, co jest zrozumiałe ze względu na wielkość tej organizacji. Policja też ma największy wynik, jeśli chodzi o przedstawienie zarzutów korupcyjnych osobom podejrzanym (2 144), a przykładowo CBA, które zajmuje się poważnymi sprawami i jest jedną z najmniej licznych służb, przedstawiło zarzuty 230 osobom.
Warto zwrócić uwagę na spadek rejestracji przestępstw dotyczących utrudniania przetargu (o 43 mniej niż w 2014). Chociaż trzeba przyznać, że w ostatnich 3 – latach skala ta utrzymuje się na zbliżonym poziomie.
W 2015 przestępstw korupcji gospodarczej zostało zarejestrowanych więcej niż w 2014 roku (o 55%) ale dużo mniej niż w roku 2013 (o 64%).
Ciekawe dane dotyczą osób podejrzanych o przestępstwa korupcyjne. Zdecydowaną większość podejrzanych w prowadzonych przez Policję, CBA, ABW i Straż Graniczną stanowili mężczyźni (77%), a osoby w wieku 30—49 lat stanowią najliczniejszą grupą wiekową podejrzanych o korupcję (blisko 52%).
Służby wobec osób podejrzanych mogą, przy spełnieniu określonych warunków, stosować środki zapobiegawcze m.in. w celu przebiegu prawidłowego postępowania. Wbrew pozorom, tymczasowe aresztowanie nie było najczęstszym środkiem zapobiegawczym stosowanym przez służby. Tak jak w poprzednich latach, najwięcej zastosowano poręczeń majątkowych (wobec 320 osób w 2015 roku). Natomiast tymczasowych aresztowań zastosowano wobec 80 osób.
Służby ujawniły, iż w 2015 roku udzielono nienależnych korzyści majątkowych o wartości ponad 45 mln złotych.
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące osób skazanych za korupcję wskazują, że w 2015 roku skazano 2405 osób, w większości za przestępstwo przekupstwa czyli wręczenia korzyści majątkowej (1213 osób). Kolejnym przestępstwem, w przypadku którego zapadły wyroki skazujące było poświadczenie nieprawdy w dokumentach w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (478 skazanych).
Wyrok pozbawienia wolności wydano wobec 2211 osób, w tym w stosunku do 2070 osób zawieszono wykonanie kary. Bezwzględną karę pozbawienia wolności wymierzono tylko wobec 5,9% oskarżonych. Najwięcej skazań, w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, przypadło na województwo śląskie, a najmniej na województwo wielkopolskie.
Po analizie danych w Mapie korupcji trochę trudności sprawia porównanie niektórych danych ze sobą ze wszystkich służb, co wynikać może z różnego sposobu ich gromadzenia, a także wypełniania obowiązku ich rejestracji .
Można się jednak pokusić do stwierdzenia, że dane przedstawione w Mapie korupcji w zestawieniu z danymi z poprzednich lat pokazują, ze skala przestępczości korupcyjnej w kraju (zarejestrowane przestępstwa korupcyjne, bez uwzględnienia poświadczenia nieprawdy w dokumentach) nieznacznie spadła. Za to jednak, wg danych podanych przez Prokuraturę Krajową, więcej wszczęto postępowań przygotowawczych (w 2015 – 2508, a w 2014 – 1580).
Mając na uwadze rozszerzenie możliwości ścigania i zwiększone uprawnienia służb i organów, interesujące będą wyniki w kolejnych latach i jak te uprawnienia przełożyły się na wykrywalność przestępstw korupcyjnych.
Czynności prowadzone przez służby i prowadzone postępowania karne trwają często kilka lat. Na liczbę prawomocnych skazań w sprawach, które były w zainteresowaniu służb, będziemy musieli więc jeszcze poczekać.
Na wyniki indeksu percepcji Transparency International, ujawnione przez służby i organy przypadki korupcji mają pośrednio wpływ. Można jednak przyjąć, że skala ujawnionych przestępstw i ujawnione konkretne zachowania sprawców, wpływają na odbiór społeczny rzeczywistej skali korupcji.
Niemniej ważnym zagadnieniem związanym z zapobieganiem korupcji jest właściwa edukacja i stosowanie odpowiednich praktyk i procedur przeciwdziałających możliwości wystąpienia tego zjawiska.
