Problemy z korupcją w samorządach

Zgodnie z raportem Mapa Korupcji co trzecia sprawa prowadzona przez CBA dotyczy łapówki wręczanej urzędnikowi samorządu lokalnego. Ostatnie doniesienia medialne o kolejnych zatrzymaniach pracowników samorządów tylko potwierdzają skalę tego zjawiska. Czego najczęściej dotyczy korupcja w strukturach władz lokalnych?

 NAJWIĘKSZE ŁAPÓWKI ZA…

Najczęściej przyjmowane łapówki to te drobne. Urzędnicy przyjmują pieniądze za załatwienie sprawy, przyspieszenie wydania decyzji, np. budowlanej, wydawanie odpowiednich zezwoleń czy choćby za załatwienie przyjęcia do pracy. Największe łapówki pod kątem wielkości przyjmowanych kwot dotyczą przekwalifikowywania działek rolnych na działki budowlane. Tu rekordowe wręczenia korzyści majątkowych sięgały nawet milionów złotych.

Kolejny w hierarchii problem to wydłużanie terminów na realizację prac budowlanych. Zdarzało się, że za wysokie łapówki od wykonawców urzędnicy, szczególnie w umowach o realizację budowy dróg, fałszowali umowy lub wprowadzali zmiany dot. terminów do umów.

Trzeci największy obszar korupcyjny to dofinansowywanie gospodarstw rolnych z pieniędzy pochodzących z programów unijnych. Dotyczy to głównie funduszy przeznaczonych na modernizację i restrukturyzację gospodarstw rolnych. Za łapówki urzędnikom zdarzało się wydawanie fałszywych dokumentów (np. określających wielkość gospodarstw), po to by rolnicy dostawali pozytywne decyzje o dofinansowaniach lub uzyskiwali bardziej korzystne warunki finansowania.

PROBLEMATYCZNY CONSULTING I WIELE WIĘCEJ…

Kolejne problematyczne korupcyjnie obszary to wystawianie fikcyjnych faktur za consulting. Problem ten dotykał najczęściej samorządów gminnych i pojawiał się przy okazji realizacji przetargów. Fikcyjne zlecenia dotyczą najczęściej wykonywania specyfikacji i dokumentacji przetargowej. Przetargi są jednym z wyjątkowo podatnych na korupcję obszarów życia publicznego. Zdarza się, że są one wskutek łapówki ustawiane lub że przedsiębiorstwa płacą łapówki, ażeby określenie warunków przetargu odpowiadało ich „parametrom”, po to by wygrać przetarg na daną inwestycję. Tak dzieje się najczęściej w przypadku przetargów na remonty budynków gminnych, ale też na wszelkie prace budowlane. Stosunkowo nowym zjawiskiem są przetargi na utworzenie specjalnych oprogramowań komputerowych dostosowanych do prac prowadzonych przez dany organ JST.

Niestety, wciąż obecny jest także nepotyzm. Powoływanie na stanowiska w urzędach znajomych i krewnych to rzeczywistość, ale załatwianie pracy na stanowiska np. kierownicze miało miejsce za łapówki sięgające nawet kilkuset tysięcy złotych. Urzędnikom zdarza się także powoływanie na znajomości w skarbówce. „Pomocni” urzędnicy samorządowi pomagają w opracowywaniu odwołań, skarg i innych pism, by były tak formułowane, ażeby uwypuklały wszelkie błędy popełnione przez organy skarbowe i działały na korzyść podatnika. Pomagano też nieuczciwym podatnikom w postępowaniach karnoskarbowych z wykorzystaniem swoich znajomości. Urzędnicy zajmowali się też takimi nieprzewidzianymi w ich obowiązkach zadaniami jak ingerencja w funkcjonowanie zakładów karnych. Załatwianie przepustek więźniom czy przedterminowe zwolnienia za pośrednictwem wpływowych samorządowców to „usługi” za które przestępcy płacili urzędnikom kilkutysięczne łapówki. Z kolei często opisywanymi w prasie i mediach są nieetyczne relacje urzędników z przedstawicielami szybko rozwijających się sieci supermarketów spożywczych. Przekupstwo urzędników przejawia się tu w formie wydawania pozwoleń na budowę nowych sklepów (kwestia dobrych lokalizacji czy sprzedaży gruntów) oraz udzielania koncesji na sprzedaż alkoholu – wbrew ustawie o wychowaniu w trzeźwości – mimo bliskości np. szkół.

MEDIA O KORUPCJI I NIE TYLKO…

Dane z raportu Mapa Korupcji potwierdzają niedawne doniesienia medialne. O zarzutach korupcyjnych stawianych urzędnikom słyszymy wyjątkowo często. W ostatnim czasie wójtowi gminy Białe Błota k. Bydgoszczy zostały postawione zarzuty przekroczenia uprawnień urzędniczych i popełnienia kilku czynów korupcyjnych, za co grozi mu 10 lat więzienia. W obawie przed możliwością matactwa Prokuratura Okręgowa w Bydgoszczy złożyła wniosek o trzymiesięczny areszt tymczasowy. O możliwość utrudniania śledztwa obawiał się również prokurator w sprawie burmistrza Drawska Pomorskiego i również wnioskował o zastosowanie aresztu tymczasowego dla podejrzanego. Sprawa dotyczyła fałszowania dostaw paliw do Elektrowni Szczecin. Obie sprawy są jeszcze w toku.

Należy pamiętać, że niezgodne z prawem zachowania urzędników to nie tylko przyjmowanie łapówek. CBA zażądało odwołania członka zarządu powiatu garwolińskiego z uwagi na fakt łamania przez niego przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Podobny wniosek trafił do przewodniczącego rady powiatu krasnostawskiego w sprawie odwołania z identycznego powodu członkini zarządu powiatu, gdyż łączyła ona z naruszeniem wymienianej ustawy funkcję publiczną z funkcją członka rady nadzorczej lokalnego Banku Spółdzielczego.

Wrocławski Sąd uznał za wysoce nieetyczne zachowania byłego wice-prezydenta miasta Michała Janickiego, który to w czasie swojej krótkiej kariery był pełnomocnikiem komitetu ds. organizacji Euro 2012 we Wrocławiu. Wraz z właścicielem firmy realizującej wówczas zlecenia dla miasta w ramach przygotowań do piłkarskiej imprezy były urzędnik jeździł na egzotyczne wakacje, które były mu oczywiście fundowane. Następnie w sądzie przedstawiał on dowody zwrotu kosztów podróży na Barbados czy Zanzibar, co uchroniło go ostatecznie od odpowiedzialności karnej.

Jak widać korupcja w samorządach to wciąż duży problem, który źle wpływa nie tylko na wizerunek samorządów, ale i na funkcjonowanie życia społecznego. Jednostki samorządu terytorialnego powinny dokładać wszelkich starań dla zatrzymania takich zachowań i przeciwdziałania im w swoich strukturach. Można to osiągnąć np. w ramach utworzenia odpowiednich systemów zapobiegania korupcji i nadużyciom. Pod rządami projektowanej ustawy o jawności życia publicznego będzie to obowiązkiem dla wszystkich podmiotów z sektora finansów publicznych. Opracowanie odpowiedniej polityki antykorupcyjnej i wdrożenie wysokich standardów compliance pozwoli także jednostkom samorządu terytorialnego ubiegać się o certyfikację normy ISO 37001 anti-bribery management system.