Share
Compliance staje się coraz ważniejszym narzędziem do walki z nadużyciami wewnątrz organizacji. Coraz więcej państw decyduje się na doregulowanie swoich systemów prawnych poprzez wdrażanie nowych aktów prawnych z zakresu compliance. Jakie nowe regulacje pojawią się w najbliższym czasie?
EUROPA
- Niemcy
Za naszą zachodnią granicą od czerwca obowiązuje Anti – Money Laundering Law 2017 (Geldwäschegesetz – GwG), które implementuje dyrektywę unijną 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Nowa ustawa zdecydowanie zwiększa uprawnienia organów ścigania oraz poszerza katalog sankcji, jakie można wymierzyć za działania penalizowane przez ustawę. Maksymalna grzywna jaką organy mogą wymierzyć na podstawie omawianych przepisów osiągną nawet do 1 mln EUR lub dwukrotności świadczenia pochodzącego z dokonanego czynu zabronionego, jeżeli jest ona możliwa do określenia.
- Szwecja
W Szwecji od 1 stycznia 2017 r. obowiązuje pierwsza ustawa w pełni poświęcona problematyce sygnalistów, zwana the Whistleblowing Act (the Act on Special Protection Against Victimisation of Workers Who are Sounding the Alarm About Serious Wrongdoings).
Ustawa zakłada, że zapewniona zostanie ochrona pracowników przed represjami ze strony pracodawcy zarówno tych zatrudnionych na cały etat, jak i pracowników tymczasowych. Na mocy przepisów ustawy wszelkie zapisy umowne, które miałyby ograniczyć lub wyłączyć ochronę sygnalistów stają się nieważne. Sygnaliści podlegają ochronie z mocy samego prawa – pracodawca musi zadbać o ich status niezależnie od zapisów znajdujących się w ich umowach.
Mimo, że zapisy ustawy zasługują na pochwałę, w Szwecji pojawiły się problemy z ich praktycznym funkcjonowaniem. Przepisy aktu nie określają w sposób precyzyjny kiedy pracownik podlega pod mechanizmy ochronne opisane w ustawie. Ustawa nie określa tego w sposób jasny i klarowny, co może narazić pracownika na negatywne konsekwencje w wypadku wszczęcia postępowania przed sądem – ze względu na trudności interpretacyjne może się okazać, że naruszenie, które skłoniło pracownika do zgłoszenia wcale nie stanowi poważnego wykroczenia.
Może to doprowadzić do sytuacji, w której pracownik ze względu na obawę przed tym, że zostanie pociągnięty do odpowiedzialności zdecyduje się nie zgłaszać zauważonego naruszenia, a to umożliwi kontynuowanie bezprawnego procederu.
Z obowiązującej regulacji można wyciągnąć nauki dla polskiego ustawodawcy – ważne jest, aby dokładnie opisywała ona zakres ochrony – jakie naruszenia powinny być przedmiotem zgłoszenia, jak powinna dokładnie wyglądać procedura zgłoszeń (do kogo ten pracownik realnie powinien się zgłosić?) oraz w jaki sposób zapewnia mu się ochronę przed represjami. Ma to kluczowe znaczenie z perspektywy obowiązywania zapisów ustawy.
ŚWIAT
- Australia
W Australii przygotowano projekt zmiany przepisów korupcyjnych (Commonwealth Criminal Code Act 1995). Australijskim organom zależy zwłaszcza na zwiększeniu skuteczności ścigania osób podejrzanych o przestępstwa o charakterze korupcyjnym.
Do kluczowych zmian należy zaliczyć wprowadzenie deferred prosecution agreement. Jest to instytucja polegająca na zawarciu swego rodzaju porozumienia pomiędzy organem ścigania (prokuraturą) a podmiotem podejrzanym zawieranego pod pełną kontrolą sądu. Jego ideą jest zawieszenie postępowania w sytuacji, w której podmiot podejrzany spełni wszystkie wymogi stawiane mu przez prokuraturę (np. współpraca w celu ujęcia współsprawców, ujawnienie wszelkich szczegółów dotyczących popełnionego przestępstwa lub danych wszystkich współsprawców, naprawienie szkody lub zwrócenie korzyści osiągniętych wskutek dokonania czynu zabronionego).
Oprócz tego rozszerzenie obejmuje głównie zagadnienia związane z zagranicznym urzędnikiem państwowym – poszerzono dotychczasową definicję urzędnika zagranicznego o osoby, które dopiero kandydują na to stanowisko, a także zniesiono przepisy ograniczające stosowanie zapisów ustawy w sytuacji wywierania wpływu na urzędnika zagranicznego tylko w sytuacji wykonywania przez niego obowiązków służbowych. Co za tym idzie, karalne będzie również wywieranie wpływów na urzędnika w zakresie wykonywania przez niego także innych obowiązków niż służbowe.
Za naruszenia grożą surowe kary – sięgające nawet 18 mln dolarów australijskich, a w przypadku winy umyślnej, aż 10% wartości światowego obrotu spółki za rok kalendarzowy poprzedzający popełnienie przestępstwa.
Australijczycy planują zwiększyć nacisk kładziony na międzynarodowe i krajowe korporacje w zakresie wdrażania systemów antykorupcyjnych w ich struktury organizacyjne. Celem jest zwiększenie skuteczności i ograniczenie liczby przestępstw związanych z przekupstwem. Planowane regulacje mają być zbliżone w treści do rozwiązań UK Bribery Act, zgodnie z którym spółki ponoszą transgraniczną odpowiedzialność za każdy czyn korupcyjny popełniony przez pracownika spółki. Spółka nie odpowiada jedynie w sytuacjach, w których dołożyła należytej staranności w celu uniknięcia takich sytuacji (odpowiednio wdrożone procedury i polityki wewnętrzne).
- Meksyk
Meksyk to państwo, które nie jest kojarzone ze zwalczaniem korupcji i systemami compliance. Świadczyć o tym może fakt, że wg Transparency International Meksyk zajął 123 pozycję na liście Corruption Perception Index [1].
Stopniowo jednak w Meksyku zmienia się podejście ustawodawcy zarówno do korupcji, jak i do compliance. Rządowy program Model Program for Corporation Integrity przedstawia wytyczne dot. wprowadzenia zasad funkcjonowania systemów compliance wewnątrz organizacji:
- położenie nacisku na doregulowanie kwestii weryfikacji kontrahentów, relacji z urzędnikami oraz na treść zawieranych umów;
- program odsyła do wytycznych stworzonych dla UK Bribery Act;
- wprowadzenie zasady „tone at the top”;
- kontrahenci są zobowiązani dostosować się do zapisów ustanowionych w politykach organizacji;
- polityki i procedury powinny zostać ogłoszone i być zawsze dostępne dla pracowników organizacji;
- stosowanie procedur przez działy HR, aby uniknąć zatrudnienia osób, które mogą stwarzać zagrożenie wystąpienia naruszeń.
- Rząd Meksyku planuje wprowadzić Narodowy System Antykorupcyjny, który zakłada pociąganie do odpowiedzialności zarówno osób fizycznych, jak i prawnych za przekupstwo urzędników rządowych. System wprowadzi również ciekawą regulację równoległą do ustawodawstwa antymonopolowego – karane będzie zawieranie umów pomiędzy podmiotami w celu uzyskania nieuzasadnionej korzyści.
COMPLIANCE W POLSCE
Na podstawie opisanych przykładów wyraźnie widać wzrost znaczenia systemów compliance oraz zmianę w stosunku do nich nastawienia rządów państw nie tylko w Europie, ale także na świecie. Nowe akty regulują wiele zagadnień z zakresu compliance – systemy zarządzania ryzykiem, systemy antykorupcyjne czy programy ochrony dla sygnalistów.
Polski ustawodawca wciąż zwleka z ujęciem tych kwestii w ustawowe ramy. Trwają prace nad projektem ustawy o sygnalistach, która, miejmy nadzieję, będzie stanowiła początek wprowadzenia compliance do polskiego systemu prawnego.
