EU Whistleblowing Meter – dlaczego warto to monitorować?

Jak sprawdzić co się dzieje z Dyrektywą whistleblowingową? Czy nasz kraj zaczął wdrażać Dyrektywę o ochronie sygnalistów? Jakie rozwiązania przyjmie Polska? Surowsze sankcje i szersza ochrona czy standard minimum? Gdzie śledzić zmiany?

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, potocznie zwana Dyrektywą o Ochronie Sygnalistów, to akt prawny na który od momentu uchwalenia zwracamy szczególną uwagę. W sposób znaczący wpływa on bowiem nie tylko na sytuację prawną administracji publicznej, ale też dużych i średnich przedsiębiorstw. Dyrektywa ustanawia obowiązek wdrożenia wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń nieprawidłowości (tzw. systemu whistleblowing) w sektorze publicznym i we wszystkich przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 50 pracowników.

MOŻLIWY SZERSZY ZAKRES OCHRONY

Do tej pory w Polsce obowiązek wdrożenia systemu whistleblowing jest fragmentaryczny i wynika z kilku aktów prawnych m.in. z tzw. ustawy AML czy z nowelizowanej w listopadzie 2019 roku ustawy o ofercie publicznej. Dyrektywa jest w tym zakresie regulacją dotyczącą szerszego grona podmiotów, ale też regulującą tematykę zgłaszania nieprawidłowości w sposób możliwie pełny. Reguluje np. istotne obowiązki w zakresie ochrony Sygnalistów (osób zgłaszających naruszenie) czy obowiązki informacyjne w stosunku do Sygnalisty (tzw. feedback dla Sygnalisty). Ustanowiony dyrektywą standard jest jednak minimalnym standardem ochrony Sygnalistów wymaganym przez Unię Europejską. Dyrektywa umożliwia korzystniejsze traktowanie i szerszy zakres ochrony przyznawanej Sygnalistom na poziomie przepisów krajowych. To z kolei może przełożyć się na większe obowiązki w ramach wewnątrzorganizacyjnych systemów whistleblowingowych. Mając w pamięci poprzednie projektowane przepisy dot. Sygnalistów (w UJŻP czy UOPZ), nie zdziwi przyjęcie przez polskiego ustawodawcę wyjątkowo dotkliwych sankcji za działanie sprzeczne z założeniami dyrektywy.

1,5 ROKU – CZY BĘDZIEMY CZEKAĆ DO OSTATNIEJ CHWILI?

Należy zatem monitorować działania legislacyjne Sejmu. To jak Polska wdroży postanowienia dyrektywy nie jest jeszcze jasne i powinno rozstrzygnąć się w przeciągu najbliższego roku. Wszystkie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do jej wykonania muszą bowiem zostać wprowadzone w życie dla podmiotów publicznych i podmiotów prywatnych zatrudniających od 250 pracowników do dnia 17 grudnia 2021 r., a w przypadku podmiotów prywatnych zatrudniających od 50 do 249 pracowników do dnia 17 grudnia 2023 r. Walka z koronawirusem może przesunąć implementację dyrektywy w dal na liście priorytetów, co ostatecznie może skutkować krótkim vacatio legis dla zaproponowanych przepisów krajowych. Kluczowe będzie uważne monitorowanie procesu implementacji i rozpoczęcie dostosowywania wewnętrznych systemów whistleblowingowych do wymogów prawnych odpowiednio prędko.

ŚLEDŹMY ZMIANY

Ciekawym narzędziem umożliwiającym monitorowanie stanu implementacji dyrektywy do porządku prawnego Państw Członkowskich Unii jest EU Whistleblowing Meter dostępny pod adresem: http://euwhistleblowingmeter.polimeter.org/. Narzędzie prowadzone jest przez pozarządową organizację Whistleblowing International Network, monitorującą status prawny rozwiązań whistleblowing na całym świecie. Umożliwia ono sprawdzenie, które państwa rozpoczęły już proces transpozycji oraz jakie działania zostały podjęte w celu jej wdrożenia do krajowych porządków prawnych. Zawiera m.in. listę linków do najważniejszych materiałów publikowanych na stronach rządowych, które dotyczą kwestii wdrożenia dyrektywy. Na czas pisania wpisu Polska jest jednym z szesnastu na dwadzieścia siedem Państw Członkowskich UE, które nie zaczęły jeszcze procesu wdrażania. Zegar tyka, na transpozycję pozostało jeszcze niecałe półtora roku, a lista linków dla Polski wciąż jest pusta. Być może właśnie teraz nadchodzi dobry czas, by zapisać sobie adres EU Whistleblowing Meter i sprawdzać w jaki sposób Polska i inne kraje UE podchodzą do realizacji ciążącego na nich obowiązku, a tym samym jak nadchodzące działania legislacyjne wpłyną na nasze organizacje.