Nowe zasady konfiskaty mienia – czy jest się czego bać?

80 mld złotych – tyle wg Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, Zbigniewa Ziobro, co roku traci Skarb Państwa na oszustwach podatkowych. W celu ograniczenia strat, oprócz toczących się równolegle prac dot. penalizacji wyłudzeń VAT, rząd pracuje również nad projektem ustawy dotyczącej konfiskaty rozszerzonej. W przyszłości ustawa ta, ma pozwolić na skuteczne pozbawianie majątków sprawców przestępstw popełnionych w związku z działalnością w zorganizowanych grupach przestępczych.

Dlaczego wprowadzane są zmiany?

Przyczyną wprowadzenia projektowanych zmian jest przede wszystkim konieczność dostosowania przepisów prawa polskiego do wymogów wynikających z przepisów unijnej dyrektywy w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej. Jak wskazano w preambule dokumentu, najskuteczniejszą metodą walki z przestępczością jest zaostrzenie konsekwencji prawnych związanych z ukrywaniem mienia uzyskanego w wyniku działalności przestępczej.

Głównym celem opracowanej dyrektywy jest więc wzmocnienie instrumentów do walki z działalnością przestępczą w państwach członkowskich, poprzez rozszerzenie definicji korzyści pochodzącej z przestępstwa. Na mocy tego aktu, korzyścią pochodzącą z przestępstwa są nie tylko korzyści uzyskane z niego bezpośrednio, ale także te, które sprawca osiągnął pośrednio. Dodatkowo, na mocy dyrektywy konfiskacie podlegać będzie również mienie, które zostało zmienione lub przekształcone w inne mienie lub połączone z mieniem pochodzącym z legalnych źródeł.

Do czego dąży polski ustawodawca i co się zmieni?

Celem trwających prac legislacyjnych jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego regulacji zawartych we wspomnianej dyrektywie. Ustawodawca europejski określa w niej tylko minimalne obowiązki, pozwalając państwu członkowskiemu na dopasowanie tych przepisów do realiów krajowego systemu prawnego. Dosłowne rozumienie tej swobody przez polskiego ustawodawcę wzbudziło wątpliwości w trakcie konsultacji społecznych, głównie ze względu na surowość proponowanych zapisów.

Nowe regulacje dotyczyć będą przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności na okres powyżej 5 lat, popełnionych w związku z działalnością w zorganizowanej grupie albo związku przestępczym, które miało na celu osiągnięcie korzyści majątkowej.

Zgodnie z projektem wprowadzone zmiany, umożliwią konfiskatę majątku uzyskanego w przeciągu ostatnich 5 lat przed popełnieniem przestępstwa. Konfiskata będzie mogła zostać przeprowadzona także jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku.

Szczególne kontrowersje budzi zapis, który przenosi ciężar dowodu legalności nabytego majątku na osobę oskarżoną, co stanowi istotną zmianę względem dotychczas obowiązujących przepisów. Co więcej, korzyść uzyskana z popełnienia przestępstwa przeniesiona na inną osobę niezależnie od tytułu prawnego przeniesienia będzie traktowana będzie jako własność sprawcy i będzie podlegać konfiskacie. Ciężar dowodu w tym zakresie także będzie spoczywać na oskarżonym.

Projekt wprowadza także odpowiedzialność karną, zagrożoną karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2, za samo posiadanie mienia, które nie znajduje pokrycia w ujawnionych źródłach, jeżeli osoba go posiadająca utrzymuje „stały kontakt z członkiem zorganizowanej grupy przestępczej”. Zważywszy, że ustawa nie definiuje pojęcia „stałych kontaktów”, nie można wykluczyć sytuacji, w której do odpowiedzialności pociągnięte zostaną także przypadkowe, niepowiązane z członkami grup przestępczych, osoby.

Nowością będzie również instytucja, jaką jest przepadek przedsiębiorstwa. Zgodnie z projektowaną ustawą, sąd będzie mógł orzec przepadek składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, które służyło do popełnienia przestępstwa. Samo przedsiębiorstwo nie musi należeć do sprawcy, wystarczy, że osoba, do której ono należy, przewidywała lub mogła przewidzieć takie jego wykorzystanie. Jednakże ustawa pozostawia sądowi możliwość nieorzekania takiej kary, jeśli byłaby ona niewspółmierna do popełnionego przestępstwa.

Zgodnie z przepisami omawianej ustawy, wszystkie domniemania wprowadzone przez wspomniane wyżej artykuły, odnoszą się również do przestępstw popełnionych przed wejściem w życie tej ustawy.

Jakie będą konsekwencje?

Biorąc pod uwagę szeroki zakres procedowanych zmian, jak i daleko idące konsekwencje związane z wprowadzanymi przepisami, rekomendujemy w szczególności uszczelnienie procedur dot. weryfikacji partnerów biznesowych, ponieważ ich działalność przestępcza może być źródłem problemów prawnych także dla przedsiębiorców prowadzących działalność zgodnie z prawem.

Obecnie, ustawa jest na etapie prac rządowych, ale biorąc pod uwagę, że powinna ona była zostać uchwalona w trzecim kwartale 2016 r., można spodziewać się, że trafi ona do Sejmu RP przed końcem tego roku.

O wszelkich zmianach będziemy informować Państwa w kolejnych wpisach na naszym blogu.