Share
Uchwalona przez parlament na początku marca nowelizacja ustawy o obrocie instrumentami finansowymi rozszerza zakres obowiązku posiadania przez firmy inwestycyjne wewnętrznych procedur anonimowego zgłaszania naruszeń prawa. Znowelizowany art. 83a ust. 1a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi będzie odtąd precyzował, że jako naruszenia prawa zgłoszeniu podlegają również naruszenia Rozporządzenia MAR, czyli Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku. Przepis ma wejść w życie z dniem 3 stycznia 2018 r.
Zmiana ta ma służyć wzmocnieniu gwarancji stosowania Rozporządzenia MAR, bowiem – jak wynika z jego Preambuły – zgłaszanie naruszeń rozporządzenia „jest niezbędne do zapewnienia właściwym organom możliwości wykrywania nadużyć na rynku i nakładania za nie sankcji. Środki dotyczące informowania o nieprawidłowościach są niezbędne do ułatwienia wykrywania nadużyć na rynku oraz do zapewnienia ochrony i poszanowania praw osób zgłaszających przypadki naruszeń oraz osób oskarżanych”.
Obowiązujące od lipca 2016 r. Rozporządzenie MAR określa unijne zasady wykorzystywania informacji poufnych, a także definiuje bezprawne ujawnianie informacji poufnych i manipulację na rynku (nadużycia na rynku). Ustanawia również środki mające zapobiegać nadużyciom w celu zapewnienia integralności rynków finansowych w Unii, zwiększenia zaufania do tych rynków oraz poprawy ochrony inwestorów. Do środków takich należy przewidziane w art. 32 ust. 3 Rozporządzenia MAR zobowiązanie państw członkowskich do zapewnienia, by pracodawcy prowadzący działalność regulowaną przepisami w sprawie usług finansowych dysponowali odpowiednimi wewnętrznymi procedurami zgłaszania naruszeń Rozporządzenia MAR przez ich pracowników.
Rozporządzenie MAR wymaga również, by właściwe organy państw członkowskich ustanowiły skuteczne mechanizmy zgłaszania jego rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń. Mechanizmy te powinny obejmować m.in. ochronę osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, które ujawniają naruszenia lub którym zarzuca się naruszenia – co najmniej przed odwetem, dyskryminacją lub innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania, a także ochronę danych osobowych zarówno osoby zgłaszającej naruszenie, jak i osoby fizycznej podejrzewanej o jego popełnienie, w tym ochronę w zakresie zachowania poufnego charakteru ich tożsamości na wszystkich etapach postępowania, bez uszczerbku dla wymogu ujawnienia informacji na gruncie prawa krajowego w kontekście czynności wyjaśniających lub późniejszych postępowań sądowych (art. 32 ust. 2 lit. b-c). W tym celu nowelizacja ustanawia delegację ustawową do wydania przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych rozporządzenia określającego sposób odbierania zgłoszeń naruszeń lub potencjalnych naruszeń Rozporządzenia MAR, sposób postępowania z odebranymi zgłoszeniami oraz ich przechowywania, a także informowania o sposobie odbierania zgłoszeń i o działaniach, jakie mogą być podejmowane po przyjęciu zgłoszenia (nowy art. 3a ust. 3 ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym).
Nowelizowany art. 83a ust. 1a, ustanawiający obowiązek posiadania przez firmy inwestycyjne procedur anonimowego zgłaszania wskazanemu członkowi zarządu, a w szczególnych przypadkach – radzie nadzorczej, naruszeń prawa, obowiązujących w firmie procedur i standardów etycznych wprowadzono do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi w listopadzie 2015 r. Przepis ten stanowił transpozycję do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy CRDIV (Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi). Zgodnie z art. 71 ust. 3 Dyrektywy CRDIV państwa członkowskie wymagają, by instytucje posiadały odpowiednie procedury zgłaszania przez swoich pracowników naruszeń wewnątrz firmy za pośrednictwem specjalnego, niezależnego i autonomicznego kanału.
Nowelizację należy uznać za kolejny krok na drodze do uszczelnienia prawnej ochrony sygnalistów (ang. whistleblowers) działających w sektorze usług finansowych. Jest to jednak działanie wycinkowe – w polskim systemie prawnym nadal brakuje całościowego uregulowania problematyki informowania o nieprawidłowościach w miejscu pracy. Przepisy regulujące materię wchodzącą w zakres tzw. whistleblowingu mają charakter rozproszony i fragmentaryczny, zostały usytuowane w różnych aktach prawnych i wciąż jeszcze nie zapewniają efektywnej ochrony sygnalistów.
dr Anna Hlebicka-Józefowicz
Adwokat, Partner
anna.hlebicka-jozefowicz@dzp.pl
