MON w sprawie sygnalistów

Biuro ds. Procedur Antykorupcyjnych MON przygotowuje opracowanie wewnętrznej regulacji dotyczącej ochrony sygnalistów w szeregach służb mundurowych, o ochronę których wielokrotnie ubiegał się Rzecznik Praw Obywatelskich. Szef MON dostrzega konieczność wewnętrznych regulacji, ale też podkreśla potrzebę utworzenia rozwiązania systemowego.

Rzecznik Praw Obywatelskich w pismach do Kancelarii Premiera czy Ministerstwa Obrony Narodowej niejednokrotnie apelował o ochronę dla sygnalistów zgłaszających nieprawidłowości w sektorze wojskowym i szeroko rozumianych służb mundurowych. Podkreślano wyraźnie istotę sygnalizowania sytuacji niezgodnych z prawem i wewnętrznymi systemami organizacyjnymi, gdyż mogą one zagrażać w szczególny sposób nie tylko interesom państwa, ale i bezpieczeństwu narodowemu. Pracownicy służb niechętnie zgłaszają nieprawidłowości w obawie przed represjami, które w tych zawodach są szczególnie dotkliwe. Osoby, które zdecydowały się „powiedzieć”, a ich tożsamość nie została skutecznie chroniona, spotkają się w środowisku mundurowych m.in. z takimi akcjami odwetowymi jak np. nieuzasadnione kierowanie na komisję lekarską w celu weryfikacji zdolności do służby wojskowej, obniżanie rangą stanowiska lub stopnia, ograniczenie poziomów dostępu do informacji, niekorzystną zmianę specjalizacji wojskowej czy zwolnienie z dowodzenia. W konsultacjach społecznych dot. utworzenia nowej polskiej ustawy o sygnalistach Ministerstwo Sprawiedliwości pytało o katalog akcji odwetowych, jakie powinna zawierać ustawa, a przed jakimi chronić należy whistleblowersów. O ujęcie w katalogu doświadczeń mundurowych zabiegał wówczas RPO, ale szerokie wyliczenia na poziomie regulacji krajowej mogą nie zostać opracowane.

Szef MON Antoni Macierewicz w odpowiedzi z końca sierpnia b.r. na pismo RPO Adama Bodnara z listopada 2016 podkreślił, że istotnie, ochrona whistleblowersów wśród wojskowych i funkcjonariuszy jest niewystarczająca i dlatego MON opracowuje wewnętrzne rozwiązania dla ochrony takich osób, a prace te są już w końcowej fazie. Sam pomysł należy ocenić pozytywnie, gdyż jest to krok zmierzający do „doregulowania” sytuacji sygnalistów w Polsce, przynajmniej w tym sektorze. Jest to też przedsięwzięcie zgodne z zadaniami dla służb, jako podmiotów mających udział w realizowaniu polityki antykorupcyjnej i jednocześnie odpowiedź na zadania nowego Rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata 2018-2019, w ramach którego podmioty sektora publicznego powinny posiadać wewnętrzne systemy whistlebowingowe. Ministerstwo Obrony Narodowej podkreśla jednak istotę opracowania rozwiązań regulacyjnych na poziomie rządowym, a także współpracy w tej kwestii kilku resortów. Wzorowym dokumentem w kwestii ochrony mundurowych sygnalistów jest dyrektywa 7050.06 amerykańskiego Department of Defense ustanawiająca „Military Whistleblower Protection Act”. Póki co w Polsce brak niestety informacji o postępach prac Ministerstwa Sprawiedliwości nad nową ustawą o ochronie sygnalistów. Gdy tylko dowiemy się o zmianie statusu prac legislacyjnych w tym zakresie, będziemy o tym informować na naszym blogu.