Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa – mamy trzeci projekt!

Mimo że 17 grudnia 2021 r. minął termin implementacji dyrektywy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, prace nad polską ustawą dalej trwają. Mamy kolejne zmiany w projekcie.

W kwietniu zapoznaliśmy się z drugą wersją projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Tymczasem 7 lipca 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się już trzeci projekt ustawy o ochronie sygnalistów wraz z uzasadnieniem, datowany na 4 lipca 2022 r. Zmiany merytoryczne są niewielkie, co może świadczyć o tym, że zbliżamy się do ostatniego etapu procesu legislacyjnego i ustawa wejdzie w życie jeszcze w 2022 r.

Jakie zmiany czekają przedsiębiorców?

Projektodawca w dużej mierze powtórzył przepisy dotyczące zgłoszeń wewnętrznych za poprzednim projektem. Najważniejsze nowe elementy to:

• obowiązek określenia w procedurze zgłoszeń wewnętrznych systemu zachęt do korzystania z tej procedury w przypadku gdy naruszeniu prawa można skutecznie zaradzić w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego, a osoba dokonująca zgłoszenia uważa, że nie zachodzi ryzyko działań odwetowych,
• rozszerzenie obowiązkowych elementów rejestru zgłoszeń o dane osobowe zgłaszającego oraz osoby, której dotyczy zgłoszenie, a także adresu do kontaktu zgłaszającego,
• wydłużenie okresu przechowywania danych osobowych do 15 miesięcy po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym zakończono działania następcze lub postępowania zainicjowane tymi działaniami,
• doprecyzowanie kwestii ochrony danych osobowych – w szczególności w zakresie ujawniania tożsamości sygnalisty za jego wyraźną zgodą oraz przy outsourcingu obsługi zgłoszeń przez podmiot zewnętrzny,
• szersze ujęcie „działań odwetowych” – usunięcie fragmentu o „nadszarpnięciu reputacji, zwłaszcza w mediach społecznościowych” i zastąpienie go szerszym „naruszeniem dóbr osobistych”.

Ile czasu mają przedsiębiorcy, żeby się przygotować?

Projektodawca utrzymał vacatio legis z drugiej wersji projektu – ustawa ma wejść w życie po upływie 2 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Dobrą wiadomość stanowi dodatkowo fakt, że zmianie uległ okres na wdrożenie procedury zgłoszeń wewnętrznych. Podmioty, na rzecz których wykonuje pracę co najmniej 250 osób oraz tzw. podmioty szczególne z ustawy (m.in. wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) mają na to dodatkowe 2 miesiące – a więc więcej o miesiąc w porównaniu z poprzednim projektem. Razem to aż 4 miesiące dla przedsiębiorców, których obowiązek obejmie w pierwszej kolejności, na wypracowanie zgodnego z przepisami systemu whistleblowing wewnątrz organizacji.

Termin dla mniejszych podmiotów w sektorze prywatnym (od 50 do 249 pracowników) pozostaje bez zmian – 17 grudnia 2023 r.

Co z przepisami karnymi?

Przepisy karne nie uległy znaczącej zmianie. Nadal przewidywane są:

• grzywna albo kara ograniczenia wolności – za utrudnienie dokonania zgłoszenia,
• grzywna lub kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 – za podejmowanie działań odwetowych,
• grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku – za naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości,
• grzywna lub kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 – za świadome dokonanie zgłoszenia nieprawdziwych informacji lub pomoc w takim zgłoszeniu,
• grzywna – za brak ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych lub jej ustanowienie z naruszeniem przepisów – przy czym zostało doprecyzowane, że w sprawie o ten czyn sąd orzeka w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Co powinni zrobić przedsiębiorcy?

Przede wszystkim – przygotować się. Wdrożenie już teraz odpowiedniego systemu zgłaszania, pozwala na zmierzenie się z nowymi wyzwaniami jeszcze przed wejściem w życie ustawy. W ten sposób praktycznie przygotujesz się na nowe obowiązki, bez ryzyk związanych z zawartymi w projekcie przepisami karnymi.

Projekt dostępny na: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12352401