Jak korzystać z map, by nie znaleźć się w lesie?

Mali, średni i duzi przedsiębiorcy w coraz większym stopniu wykorzystują strony internetowe w celu skutecznej komunikacji z potencjalnymi klientami. Podstawowymi informacjami, których użytkownik Internetu poszukuje na stronach przedsiębiorców są dane kontaktowe. Aby ułatwić użytkownikowi dotarcie do przedsiębiorcy, częstokroć na stronach danej firmy zamieszczane są mapy dojazdu do jej siedziby lub poszczególnych jej oddziałów. Mapy te niejednokrotnie pochodzą od osób trzecich. W związku z tym, należy zadać sobie pytanie:

Czy można wykorzystywać mapy publikowane w Internecie?

Przede wszystkim, należy odpowiedzieć na pytanie, czy mapa jest utworem, a związku z tym, czy podlega ochronie przepisów prawa autorskiego?

Mapy, zarówno drukowane jak i te w postaci plików elektronicznych umieszczonych w Internecie, należą do kategorii dzieł kartograficznych. Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych wyraźnie wymienia w katalogu utworów objętych ochroną prawa autorskiego utwory kartograficzne. Jednakże, ażeby przypisać danemu dziełu kartograficznemu przymiot utworu, powinien on nosić cechy twórczości i indywidualności.

Biorąc zaś pod uwagę fakt, iż mapy z istoty swej przedstawiają obiektywnie istniejącą rzeczywistość (stan powierzchni ziemi), niektórym z nich, jak chociażby tym stanowiącym zaledwie graficzne odzwierciedlenie zdjęć satelitarnych można by odmówić ochrony prawno-autorskiej. Nie zawsze jednak można jednoznacznie określić, czy dana mapa pozbawiona jest cech twórczości, czy osobistego piętna autora. Często bowiem wykorzystanie przez autora mapy nawet marginalnego zakresu swobody twórczej, przejawiające się chociażby w doborze kolorów, czy umieszczeniu dodatkowych informacji tekstowych, może przesądzić o prawno-autorskim charakterze mapy.

Należy zaznaczyć, że stanowisko doktryny prawniczej w kwestii prawno-autorskiego charakteru map jest podzielone. Sąd Najwyższy uznał wprawdzie, że mapa Polski z zaznaczonym dojazdem do firmy, nie jest utworem i nie podlega ochronie przewidzianej w prawie autorskim, jednakże można argumentować, że stanowisko to odnosiło się do konkretnej mapy stanowiącej przedmiot sporu i nie może być rozciągane na mapy odznaczające się wyraźnymi cechami twórczości i indywidualności.

Dlatego też, aprioryczne przesądzanie przez użytkownika o braku cech utworu w danej mapie, a następnie korzystanie przez niego z takiej mapy jak z dzieła niechronionego przepisami prawa autorskiego może być obarczone ryzykiem ewentualnych roszczeń autora lub właściciela praw autorskich do mapy, a w konsekwencji perspektywą długotrwałego sporu. Należy przy tym pamiętać, że ochrona prawno-autorska przysługuje publikowanemu utworowi (mapie) niezależnie od tego, czy jest on oznaczony tzw. notą copyrightową, wskazującą autora lub właściciela autorskich praw majątkowych.

Już samo skopiowanie i publikacja na własnej stronie internetowej mapy będącej przedmiotem prawa autorskiego, w całości lub w części, bez zezwolenia jej autora lub właściciela praw do mapy, może zostać uznane za naruszenie autorskich praw majątkowych tych osób. Za takie naruszenie można  również uznać nieautoryzowane umieszczenie na własnej stronie internetowej dokonanego samodzielnie twórczego opracowania czy modyfikacji mapy należącej do osoby trzeciej. Z kolei publikacja skopiowanej mapy bez wskazania nazwiska autora może zostać uznana za naruszenie autorskich praw osobistych autora mapy.

W przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych do mapy, twórca lub właściciel tych praw może żądać od naruszyciela zaniechania naruszania, usunięcia skutków naruszenia, wydania uzyskanych korzyści, naprawienia wyrządzonej szkody, najczęściej poprzez zapłatę dwukrotności, lub gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia za udzielenie zgody na rozpowszechnianie mapy. Ponadto, może on domagać się od naruszyciela złożenia ogłoszenia w prasie o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w sprawie, oraz gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej – zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia. Biorąc pod uwagę zakres potencjalnych naruszeń w związku z korzystaniem z mapy w Internecie, można przypuszczać że ewentualna odpowiedzialność naruszyciela w zasadzie najczęściej ograniczyłaby się do dwu- lub trzykrotności opłaty licencyjnej za korzystanie z mapy oraz przeprosin na danej stronie internetowej.

W przypadku naruszenia autorskich praw osobistych twórcy mapy, może on żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie, oraz jeżeli naruszenie było zawinione, zapłaciła na rzecz twórcy zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub zapłaciła odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Należy wskazać również na ewentualną odpowiedzialność karną w przypadku naruszenia prawa autorskiego w związku z niedozwolonym korzystaniem z mapy. Na podstawie przepisów art. 115 – 117 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, sprawca naruszenia podlega karze uzależnionej od rodzaju dokonanego naruszenia – najniższą karą jest grzywna, najwyższy natomiast wymiar kary to kara pozbawienia wolności do lat 5.

Uzasadnione jest zatem konserwatywne uznanie, że umieszczona w Internecie mapa, którą chcielibyśmy wykorzystać na swojej stronie internetowej w celu wskazania drogi do naszej firmy, jest utworem i korzysta z ochrony prawa autorskiego. Następnie, zasadne wydaje się wystąpienie o zgodę na korzystanie z mapy w interesującym nas zakresie do jej autora lub właściciela autorskich praw majątkowych do mapy.

Jarosław Konecko
Radca Prawny, Senior Associate

jaroslaw.konecko@dzp.pl

Jakub Kubalski