ShareJak pisaliśmy, Komisja Europejska już od jakiegoś czasu pracuje nad stworzeniem ogólnoeuropejskiej regulacji, która rozstrzygałaby spory o pojęcie oraz o rozmaite koncepcje rozwiązania problemów związanych z korzystaniem z tzw. utworów osieroconych.
24 maja 2011 roku Komisja opublikowała projekt Dyrektywy Parlamentu oraz Rady o niektórych przypadkach dozwolonego korzystania z utworów osieroconych (tekst dyrektywy wraz z opisem, jej treści, pracami, które legły u jej podstaw oraz oceną skutków regulacji).
Elementami, na które z pewnością warto zwrócić uwagę to:
Zakres regulacji
Jedynie niektóre rodzaje utworów zarządzane przez niektóre podmioty będą objęte zakresem dyrektywy (art. 1 projektu dyrektywy), tj. utwory po raz pierwszy opublikowane lub nadane w Państwie Członkowskim i które są:
- wydane w formie książek, dzienników, gazet, czasopism, lub innymi utworami utrwalonymi za pomocą pisma zawarte w zbiorach publicznie dostępnych bibliotek, podmiotów oświaty, muzeów lub archiwów;
- utworami kinematograficznymi lub audiowizualnymi zawarte w zbiorach instytucji dziedzictwa filmowego;
- utworami kinematograficznymi, audialnymi, lub audiowizualnymi wyprodukowanymi przez operatorów nadających w ramach misji publicznej przed 31 grudnia 2002 roku i zawarte w ich archiwach.
Oznacza to, iż nie będą utworami osieroconymi utwory fotograficzne. Wyłączenie utworów fotograficznych wydaje się dość dziwne, w szczególności wobec częstokroć ogromnych zasobów archiwalnych zdjęć w zalegających bibliotekach lub innych instytucjach (chociażby Narodowe Archiwum Cyfrowe).
Problem utworów osieroconych może dotyczyć również programów komputerowych, których twórców trudno odnaleźć, a producenci dawno przestali istnieć. Takie oprogramowanie określa się mianem Abandonware, i niektóre takie programy komputerowe można zakwalifikować jako utwory osierocone.
Jedynymi podmiotami, które będą mogły korzystać z wyjątku dozwolonego użytku utworów osieroconych będą organizacje, które zostały wskazane w punktach powyżej (art. 6 i 7 projektu dyrektywy).
Definicja utworu osieroconego – staranne poszukiwania uprawnionego
Utwór jest uznawany jako utwór osierocony jeżeli uprawniony do tego utworu nie jest zidentyfikowany, lub nawet jeżeli jest zidentyfikowany, ale nie jest odnaleziony po starannym poszukiwaniu uprawnionego przeprowadzonym i zapisanym według zasad określonych w art. 3 projektu dyrektywy.
Organizacje, które zamierzają skorzystać z dobrodziejstw dozwolonego użytku utworów osieroconych, muszą przeprowadzić staranne poszukiwania uprawnionych do utworów w odpowiednich źródłach, a w szczególności w źródłach wymienionych w aneksie do projektu rozporządzenia.
Paneuropejski skutek
Staranne poszukiwania są wymagane jedynie w Państwie Członkowskim, w którym utwór został po raz pierwszy opublikowany lub nadany.
Ponadto jeżeli utwór zostanie uznany za utwór osierocony w jednym Państwie Członkowskim, jest uznawany we wszystkich Państwach Członkowskich (art. 4 projektu dyrektywy).
Utwór osierocony pod warunkiem zawieszającym
Państwa Członkowskie mają obowiązek umożliwić uprawnionemu z tytułu praw autorskich do utworu, zakończenie, w każdym momencie, stanu osierocenia utworu (art. 5 projektu dyrektywy).
Adresatami dyrektywy są podmioty kierujące dużymi projektami archiwizacyjnymi oraz bibliotecznymi. Implementacja dyrektywy umożliwi tym podmiotom w konkretny sposób korzystanie z poszczególnych utworów na polach eksploatacji, które nie istniały w czasie ich powstawania lub życia autorów.
O tyle dziwi fakt, iż zignorowano rolę utworów fotograficznych, jaką odgrywają w ramach projektów archiwizacyjnych, skoro przeważająca ich większość zawiera przepastne zbiory cennych zdjęć z minionych epok.
Zobacz także:
