Prawo cyfrowe i inne zmiany w rosyjskim kodeksie cywilnym

Dnia 18 marca 2019 r. została podpisana ustawa federalna nr 34-FZ o zmianie części pierwszej, drugiej i art. 1124 części trzeciej kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej. Już z chwilą pojawiania się projektu ustawy, określona została jako „prawo cyfrowe” (ros. цифровое право). „Prawo cyfrowe” wprowadza wyczekiwane od dawna zmiany rosyjskiego prawa cywilnego stanowiące odpowiedź na potrzeb rynku cyfrowego. Zmiany te dotyczą m.in. formy pisemnej umów i innych czynności prawnych oraz wprowadzają nową, nieznaną dotychczas prawa rosyjskiemu, instytucję prawa cyfrowego.

Prawo cyfrowe

Ustawa federalna nr 34-FZ zakłada zmianę art. 128 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej (dalej: „kc FR”), regulującego pojęcie przedmiotów praw cywilnych (ros. oбъекты гражданских прав). I tak, zgodnie z nową treścią powyższego przepisu, pojęcie przedmiotu praw cywilnych obejmuje rzeczy oraz inny majątek, w tym prawa majątkowe, obejmujące m.in. prawa cyfrowe. Ogólną regulację prawa cyfrowego zawierać będzie art. 141.1. kc FR.

Zgodnie z art. 141.1 ust. 1 kc FR prawami cyfrowymi są prawa zobowiązaniowe (względne) i inny prawa, określone w ustawie jako „prawa cyfrowe”. Treść praw cyfrowych i zasady ich wykonywania regulowane są zgodnie z systemem informatycznym, który spełnia szczegółowe wymagania przewidziane w prawie. Wykonywanie, rozporządzanie (w tym przeniesienie), zastaw oraz inne obciążenie prawa cyfrowego, a także ograniczenie rozporządzania prawem cyfrowym jest możliwe tylko w ramach ww. systemu informatycznego.

Wedle art. 141.1. ust. 2 kc FR (jeżeli ustawa nie stanowi inaczej) za podmiot prawa cyfrowego uważana jest osoba, która zgodnie z systemem informatycznym, o którym mowa w ustępie pierwszym tego artykułu, ma możliwość rozporządzania tym prawem.

Przejście prawa cyfrowego na podstawie czynności prawnej nie wymaga zgody osoby zobowiązanej zgodnie z treścią prawa cyfrowego (art. 141.1 ust. 3 kc FR).

Forma pisemna czynności prawnej   

Nowelizacja wywołana ustawą „o prawie cyfrowym” objęła również przepisy o formie czynności prawnej.

Dla zachowania formy pisemnej czynności prawnej w rosyjskim prawie cywilnym konieczne jest sporządzanie dokumentu wyrażającego treść czynności prawnej i podpisanie go przez osobę lub osoby dokonujące tej czynności, albo przez osobę umocowaną przez osoby dokonujące  tej czynności prawnej (art. 160 ust. 1 akapit pierwszy kc FR). W wyniku nowelizacji przyjęto postanowienia (art. 160 ust. 1 akapit drugi kc FR), zgodnie z którymi forma pisemna czynności prawnej będzie uważana za zachowaną również w przypadku dokonania czynności prawnej za pomocą środków elektronicznych lub innych środków technicznych, pozwalających na odtworzenie na materialnym nośniku treści czynności prawnej w sposób niezmieniony. Z kolei wymóg złożenia własnoręcznego podpisu uważa się za spełniony jeżeli do dokonania czynności prawnej za pomocą środków elektronicznych lub innych środków technicznych wykorzystany został jakikolwiek sposób pozwalający na wiarygodne ustalenie osoby, składającej oświadczenie woli. Przy czym w ustawie, w innym akcie prawnym lub w porozumieniu stron może być przewidziany konkretny, szczególny sposób, który pozwala na wiarygodne ustalenie osoby, składającej takie oświadczenie woli.

Forma pisemna umowy

Zamiany objęły również art. 434 ust. 2 kc FR, regulujący formę pisemną dwustronnej czynności prawnej, tj. umowy. Wedle nowej treści powyższego przepisu „[u]mowa w formie pisemnej może być zawarta poprzez sporządzenie jednego dokumentu (w tym elektronicznego), podpisanego przez strony, lub w drodze wymiany pism, telegramów, dokumentów elektronicznych albo innych danych zgodnie z postanowieniami akapitu drugiego art. 160 ust. 1 niniejszego Kodeksu.”

Artykuł 434 ust. 2 kc FR wprost zatem odwołuje się do omówionego powyżej art. 160 ust. 1 akapitu drugiego, regulującego formę pisemną czynności prawnych w ogólności. Powyższe oznacza, że po nowelizacji zarówno zawarcie umowy, jaki i dokonanie innej czynności prawnej, za pomocą środków elektronicznych, które pozwalają na odtworzenia na materialnym nośniku treści tej czynności w sposób niezmieniony, spełniać będzie wymóg formy pisemnej w prawie rosyjskim.

Intencją rosyjskich projektodawców było wyjście naprzeciw potrzebom rynku cyfrowego. Powyższe zmiany zdecydowanie mogą przyczynić się do ułatwienia zawierania umów, a przez to usprawnić elektroniczny obrót prawny w Federacji Rosyjskiej. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 października 2019 r.

Marcin Stępień
Associate

marcin.stepien@dzp.pl