ShareStatus prawny i forma działania Organizacji Zbiorowego Zarządzania prawami autorskimi w Republice Federalnej Niemiec jest nieco odmienny od modelu, który wykształcił się w Polsce. Warto więc przyjrzeć się jak ze zbiorowym zarządzaniem prawami majątkowymi twórców radzą sobie nasi zachodni sąsiedzi.
Regulacja ustawowa
W Niemczech status niemieckiego odpowiednika organizacji zbiorowego zarządzania czyli spółek realizacji praw autorskich (Verwertungsgesellschaft, VG) uregulowany jest w ustawie specjalnej o sprawowaniu pieczy nad prawami autorskimi (Urheberrechtswahrnehmungsgesetz) z 9 września 1965 z ostatnimi zmianami wprowadzonymi ustawą z 26 października 2007. Niemiecka ustawa o prawie autorskim (Urheberrechtgesetz) wskazuje na spółki realizacji praw autorskich jako formę zbiorowego zabezpieczenia praw i interesów autorów i uprawnionych z praw autorskich lecz nie reguluje w żaden sposób tej materii.
Zezwolenie na prowadzenie spółki realizacji praw autorskich
Zgodnie z ustawą jakakolwiek osoba prawna lub fizyczna (bo również taką możliwość dopuszcza ustawa), która reprezentuje uprawnionych z praw autorskich, które zostały jej powierzone, musi w tym celu uzyskać zezwolenie Niemieckiego Urzędu ds. Patentów i Znaków Towarowych (Deutsches Patent- und Markenamt, DPMA). W tym celu DPMA ma obowiązek uzyskania zgody Związkowego Urzędu Antymonopolowego (Bundeskartellamt). Jeśli ten odmówi DPMA zwraca się do Ministerstwa Sprawiedliwości, które w porozumieniu z Ministerstwem Gospodarki i Technologii wydaje Wskazówki, które w zależności od treści mogą zastąpić zgodę Urzędu Antymonopolowego.
Do wniosku o wydanie zezwolenia należy załączyć, poza Statutem organizacji oraz wykazem osób uprawnionych do reprezentacji, wykaz autorów powierzających swoje prawa majątkowe organizacji a także wykaz samych praw oraz przedstawić gospodarcze uzasadnienie dla reprezentacji tych praw i roszczeń przez organizację. DPMA oddali wniosek gdy zabraknie przesłanki dostatecznego gospodarczego uzasadnienia reprezentacji wymienionych we wniosku praw i roszczeń przez odrębną organizację tj. poza istniejącymi już organizacjami.
Organ nadzoru
Organem nadzorczym względem organizacji jest Niemiecki Urząd ds. Patentów i Znaków Towarowych (Deutsches Patent- und Markenamt, DPMA). Jest on głównym organem administracyjnym w postępowaniu o wydanie oraz cofnięcie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zarządzania prawami autorskimi . W myśl ustawy DPMA pilnuje aby organizacje postępowały zgodnie z ustawą i obowiązującym prawem w przeciwnym wypadku ma prawo cofnąć zezwolenie nie wcześniej jednak niż po upomnieniu organizacji i daniu jej co najmniej trzy miesięcznego terminu na usunięcie nieprawidłowości. W przypadku rażących nieprawidłowości organ ma prawo zabronić działalności organizacji upomnianej do czasu ich usunięcia. W przypadku braku lub cofnięcia zezwolenia, o którym mowa wyżej DPMA ma prawo zabronić organizacji dalszej działalności gospodarczej. Organ ma prawo żądać od organizacji sprawozdania z działalności gospodarczej, wglądu w księgi rachunkowe oraz inne dokumenty związane z prowadzoną działalnością. Organ ma prawo, poprzez pełnomocnika, uczestniczyć w posiedzeniach zarządu, rady nadzorczej oraz rady doradców (Beirat) w przypadku stowarzyszeń.
Obowiązki informacyjne
Organizacja ma obowiązek poinformować organ o każdej zmianie osoby uprawnionej do reprezentacji organizacji. Jest również zobowiązana do niezwłocznego poinformowania organu o:
1. każdej zmianie Statutu,
2. ustalonych Taryfach i każdorazowych zmianach w tych Taryfach,
3. umowach zbiorowych zawieranych z autorami i uprawnionymi z praw autorskich,
4. porozumieniach z zagranicznymi organizacjami zbiorowego zarządzania,
5. wszelkich decyzjach i postanowieniach zarządu, rady nadzorczej lub rady doradców (przy stowarzyszeniach),
6. sprawozdaniu z zamknięcia roku obrotowego i innych sprawozdaniach finansowych,
7. wszelkich decyzjach i wyrokach w postępowaniach sądowych i administracyjnych, w których jest stroną, na żądanie organu nadzoru.
Forma prawna w praktyce organizacji
Ustawa nie narzuca organizacjom konkretnej formy prawnej choć funkcje jakie ma pełnić organizacja determinują formę prawną nastawioną na korzyści ekonomiczne. Obecnie przy DPMA zarejestrowanych jest 13 takich organizacji z czego 9 przyjęło formę prawną spółki z o.o. (GmbH wł. VGmbH) a 4 mają status stowarzyszeń, wśród są nich trzy najistotniejsze (GEMA (utwory fonograficzne), VG- Wort (utwory literackie) i VG Bild-Kuns (obraz, grafika, utwory audiowizualne). W niemieckim prawie rozróżnia się stowarzyszenia zarejestrowane (odpowiednik polskiego stowarzyszenia rejestrowego), niezerejestrowane (odpowiednik polskiego stowarzyszenia zwykłego) oraz stowarzyszenia nastawione na cele gospodarcze, którym organy administracyjne nadają zdolność do czynności prawnych (brak odpowiednika w prawie polskim). Takimi stowarzyszeniami są właśnie niektóre organizacje zbiorowego zarządzania w Niemczech, są one rejestrowane wyjątkowo w Rejestrze Handlowym a nie Rejestrze Stowarzyszeń i mają bardzo podobna strukturę do kapitałowych spółek prawa handlowego.
