ShareZgodnie z definicją zawartą w ustawie z 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej (dalej „PWP”) znak towarowy to każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. W szczególności znakiem towarowym może być wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.
Tradycyjnymi i powszechnymi formami przedstawieniowymi znaków towarowych są znaki słowne (w postaci wyrazu, zdania czy sloganu), znaki słowno-graficzne (w których występują wspólnie elementy słowne i graficzne) oraz znaki graficzne (np. rysunek, kompozycja kolorystyczna). W obrocie gospodarczym dość często występują też znaki towarowe przestrzenne oraz dźwiękowe. Artykuł 153 ust. 1 PWP stanowi, że „przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczpospolitej Polskiej”.
Z uwagi na swoją formę przedstawieniową (dotyczy to zwłaszcza znaków graficznych czy słowno-graficznych) znaki towarowe bardzo często stanowią jednocześnie utwór w rozumieniu ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „PA”) i podlegają ochronie wynikającej z przepisów prawa autorskiego. Zgodnie z art. 17 PA twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z sytuacją, w której zgłaszający znak towarowy do rejestracji nie jest autorem jego formy przedstawieniowej. Jednocześnie należy pamiętać, że jedną z przesłanek negatywnych wskazanych w PWP i wykluczających możliwość udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy jest – przesłanka naruszania przez zgłoszony znak towarowy praw osobistych lub majątkowych osób trzecich (w tym wypadku będą to autorskie prawa osobiste i majątkowe autora formy przedstawieniowej znaku towarowego).
W związku z powyższym jedynym właściwym rozwiązaniem jest odpowiednie uregulowanie kwestii związanych z prawami autorskimi przed zgłoszeniem znaku towarowego do rejestracji. Zgłaszający znak towarowy powinien zadbać o to, aby autor formy przedstawieniowej znaku towarowego przeniósł na niego autorskie prawa majątkowe do utworu lub udzielił mu odpowiedniej licencji na wykorzystywanie utworu w charakterze znaku towarowego (w obu wypadkach konieczne jest także właściwe uregulowanie kwestii pól eksploatacji utworu).
Warto podkreślić, że niezależnie od nabycia autorskich praw majątkowych przez zgłaszającego/uprawnionego do znaku towarowego autorowi formy przedstawieniowej znaku towarowego zawsze będą przysługiwały niezbywalne autorskie prawa osobiste (obejmujące prawo do autorstwa i do integralności utworu).
Z kwestią praw autorskich do formy przedstawieniowej znaków towarowych w większości przypadków łączą się także inne problemy prawno-autorskie. Podmiot, który nabył autorskie prawa majątkowe do formy przedstawieniowej znaku towarowego, powinien w drodze odpowiednich zapisów umownych zapewnić sobie także możliwość dokonywania modyfikacji (opracowania) tej formy. Tu pojawiają się szczegółowe kwestie związane z prawami zależnymi do opracowań oraz wykonywaniem praw osobistych przez autora formy przedstawieniowej znaku towarowego.
Brak lub niewłaściwe uregulowanie powyższych kwestii powoduje, że uprawniony z rejestracji znaku towarowego stanowiącego jednocześnie utwór nie będzie mógł w sposób zgodny z obowiązującym prawem np. dokonywać modyfikacji formy przedstawieniowej znaku towarowego, które to modyfikacje (swoisty lifting formy znaku towarowego) są bardzo częstym zjawiskiem w przypadku nawet najbardziej znanych znaków towarowych wykorzystywanych w obrocie gospodarczym (tzw. relaunch znaku towarowego).
W praktyce obrotu gospodarczego często zdarza się, że podmioty uprawnione z rejestracji znaków towarowych nie regulują w odpowiedni sposób kwestii nabycia autorskich praw majątkowych do formy przedstawieniowej znaku towarowego oraz innych kwestii prawno-autorskich. Tego typu zarejestrowane znaki towarowe z częściowo nieuregulowaną sytuacją prawną są często wykorzystywane w obrocie gospodarczym przez wiele lat. Do najważniejszych rodzajów ryzyka w tym zakresie należy ryzyko związane z roszczeniami z tytułu naruszenia praw autorskich do utworów podnoszone przez osoby uprawnione do tych praw oraz ryzyko unieważnienia prawa ochronnego do znaku towarowego (podstawę prawną dla wymienionych roszczeń stanowią odpowiednie przepisy PA oraz PWP).
Celem niniejszej publikacji jest zachęcenie osób odpowiedzialnych za prowadzenie spraw majątkowych przedsiębiorców wykorzystujących w swojej działalności znaki towarowe do podjęcia odpowiednich działań, aby zweryfikować, czy kwestie praw autorskich związanych ze znakami towarowymi zostały należycie uregulowane i nie rodzą opisanych ryzyk prawnych.
