ShareObywatelskie prawo do informacji publicznej wynika z art. 61 Konstytucji RP z 1997 r., który stanowi, że
Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy
publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne (…).
Konstytucja zapewnia nam szeroki zakres prawa do informacji publicznej. Z orzecznictwa sądów wynika, że prawo do informacji publicznej
ma na celu umożliwienie obywatelowi realnego udziału w życiu publicznym, ale także służy jawności życia publicznego, określanej potocznie, jako przejrzystość działań władzy publicznej oraz osób wykonujących zadania tej władzy. Prawo to służy także do sprawowania kontroli obywatelskiej nad funkcjonowaniem władzy publicznej[1].
Ograniczenie prawa do informacji publicznej może nastąpić wyłącznie ze względu na określoną w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.
Ustawowym narzędziem służącym wykonaniu naszego konstytucyjnego prawa do informacji publicznej są przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r., Nr 112, poz. 1198 z poźn. zm. dalej „UDIP”). UDIP określa szczegółowe zasady i tryb udostępniania informacji publicznej.
Ustawa nie definiuje samego pojęcia informacji publicznej. W tym zakresie należy odwołać się do poglądów judykatury oraz orzecznictwa sądów, z którego wynika, że status informacji publicznej posiada
każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych, a także wytworzona lub odnoszona do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub mieniem Skarbu Państwa[2].
Warto nadmienić, że
informacją publiczną będą nie tylko dokumenty bezpośrednio zredagowane i technicznie wytworzone przez organ administracji publicznej, ale przymiot taki będą posiadać także te, których organ używa do zrealizowania powierzonych prawem zadań. Bez znaczenia jest również i to, w jaki sposób znalazły się one w posiadaniu organu i jakiej sprawy dotyczą. Ważne natomiast jest to, by dokumenty takie służyły realizowaniu zadań publicznych przez organ i odnosiły się do niego bezpośrednio[3].
Zgodnie z art. 4 UDIP prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do:
- uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,
- wglądu do dokumentów urzędowych,
- dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów,
- prawo do informacji publicznej obejmuje także uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.
Warto podkreślić, że dostęp do informacji publicznej jest co do zasady bezpłatny. Ponadto od obywatela egzekwującego swoje prawo do informacji publicznej nie można żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Zatem nie musimy w żaden sposób uzasadniać przyczyn, dla których żądamy udostępnienia informacji publicznej na interesujący nas temat.
Biuletyn Informacji Publicznej – podstawowe źródło informacji publicznej
Zgodnie z intencją ustawodawcy podstawowym trybem udostępniania informacji publicznej jest jej udostępnianie w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Wynika to z art. 7 UDIP oraz art. 10 ust. 1 UDIP stanowiącego, iż informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek. Również z orzecznictwa sądów wynika, że
udostępnienie informacji publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej wyłącza obowiązek ponownego jej udostępnienia na wniosek zainteresowanego. Ponadto, skoro w art. 7 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej jako jedną z form udostępnienia informacji publicznej wymieniono ogłoszenie jej w Biuletynie Informacji Publicznej, a w art. 10 ust. 1 tej ustawy postanowiono, że na wniosek jest udostępniana informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, to należy przyjąć, że podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej, nawet gdy rozpoznaje wniosek o udostępnienie informacji publicznej w innej formie niż przez udostępnienie w Biuletynie Informacji Publicznej, może spełnić swój obowiązek, udostępniając żądaną informację w tym Biuletynie[4].
Pierwszeństwo udostępniania informacji publicznej w BIP w dobie wszechobecnej ekspansji internetu, a także kształtowania się struktur e-administracji w Polsce ma istotne znaczenie. Z pewnością BIP jest bowiem obecnie najpowszechniejszą, najszybszą i najłatwiejszą do wykorzystania formą dostępu do informacji publicznej.
Sam BIP to po prostu urzędowy publikator teleinformatyczny, stworzony w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej w ujednoliconym systemie stron w sieci teleinformatycznej. BIP cechuje się swoistym dualizmem. Polega on na tym, że Minister właściwy do spraw informatyzacji tworzy stronę główną Biuletynu Informacji Publicznej zawierającą wykaz podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej wraz z odnośnikami umożliwiającymi połączenie z ich stronami internetowymi. Adres głównej strony BIP to https://www.bip.gov.pl/. Jednocześnie podmioty zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej tworzą własne strony BIP, na których udostępniają informacje publiczne.
Zainteresowanym tematem elektronicznego dostępu do informacji publicznej oraz wykorzystywania danych publicznych polecam bardzo interesujące wystąpienia ekspertów zajmujących się tą problematyką zarejestrowane w trakcie konferencji TransparencyCamp Polska, która odbyła się 18 listopada 2010 roku w warszawskim kinie Wisła. Bardzo ciekawe materiały wideo zawierające wystąpienia prelegentów udostępnione są na stronie internetowej konferencji.
[1] Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 11.4.2005 r., I OPS 1/05, ONSAiWSA 2005/4/63, Wokanda 2005/7-8/63, Palestra 2005/9-10/193, ZNSA 2006/2/99, Lex 151234.
[2] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2004 r., II SAB/Wa 58/04, Lex 158991
[3] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 25 marca 2008 r., sygn. akt II SAB/Kr 122/07, Lex nr 515329).
[4] Wyrok z dnia 1 grudnia 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, sygn. II SA/Gd 436/05, LEX 202071
