Share23 sierpnia wejdą w życie nowe zasady dotyczące czasu pracy. Przepis przejściowy mówi, że jeśli w tym dniu biegnie przedłużony okres rozliczeniowy (a to dotyczy pewnie wszystkich zainteresowanych pracodawców, bo to w końcu środek miesiąca), to nowe zasady można stosować po upływie i rozliczeniu tego bieżącego okresu. Warto ten szczegół mieć na uwadze.
Zmiany zaś są generalnie następujące:
KODEKS PRACY
| Przepis Kodeksu | DOTYCHCZASOWE BRZMIENIE | NOWE BRZMIENIE |
| 129 § 1 | Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem § 2 oraz art. 135-138, 143 i 144. | Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135–138, 143 i 144. |
| ↑ PODSTAWOWY OKRES ROZLICZENIOWY. Zachowano zasadniczy wzorzec – podstawowy okres rozliczeniowy trwa maksymalnie 4 miesiące. | ||
| 129 § 2 | W rolnictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób może być wprowadzony okres rozliczeniowy nieprzekraczający 6 miesięcy, a jeżeli jest to dodatkowo uzasadnione nietypowymi warunkami organizacyjnymi lub technicznymi mającymi wpływ na przebieg procesu pracy – okres rozliczeniowy nieprzekraczający 12 miesięcy. Nie jest jednak dopuszczalne stosowanie przedłużonego okresu rozliczeniowego w systemach czasu pracy, o których mowa w art. 135-138. | W każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. |
| ↑ PRZEDŁUŻONY OKRES ROZLICZENIOWY. Ta zmiana wydaje się najważniejsza: dopuszczono możliwość przedłużenia okresu w każdym systemie do 12 miesięcy. Dwie grupy kryteriów warunkujących przedłużenie okresu: uzasadnienie obiektywną potrzebą oraz zachowanie standardów bhp. | ||
| 129 § 3 | (-) | Rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony – w formie pisemnej lub elektronicznej – na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład. |
| ↑ INDYWIDUALNY HARMONOGRAM. Nowość, która de facto utrudnia organizację pracy. Do teraz nie było wymogu formalizacji rozkładu pracy dla każdego pracownika. Obecnie należy każdemu pracownikowi przekazywać jego własny rozkład pracy na piśmie lub w formie elektronicznej. Wyjątek od tego obowiązku poniżej. | ||
| 129 § 4 | (-) | Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy, jeżeli: 1) rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, obwieszczenia, o którym mowa w art. 150 § 1, albo z umowy o pracę, 2) w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w § 1; w takim przypadku rozkład czasu pracy ustala pracownik, 3) na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, 4) na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy. |
| ↑ BRAK INDYWIDUALNEGO HARMONOGRAMU. Wydaje się, że z uwagi na kłopotliwość indywidualnych rozkładów czasu pracy, przepis o wyjątkach od tego obowiązku będzie bardzo często wykorzystywany przez przedsiębiorstwa. | ||
| 129 § 5 | (-) | Jeżeli w danym miesiącu, ze względu na rozkład czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie odrębnych przepisów; w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy wysokość tego wynagrodzenia ustala się proporcjonalnie do tego wymiaru czasu pracy. |
| ↑ WYNAGRODZENIE ZA CZAS PLANOWANEGO PRZESTOJU. Ten przepis ma, jak się wydaje, szczególne znaczenie dla związków zawodowych, które obawiały się w toku konsultacji społecznych, że pracowdawcy będą tak manipulować harmonogramami, że pracownik mógłby w skrajnym przypadku w ogóle nie mieć pensji za miesiąc, w którym nie miałby zaplanowanej pracy. Ciekawe, jaka będzie praktyka stosowania tego przepisu. | ||
| 139 § 3 | System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy, z zastrzeżeniem § 4. | System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy, z zastrzeżeniem § 4. |
| 139 § 5 | (-) | Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia, o którym mowa w § 3, ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a. |
| ↑ UPOWSZECHNIENIE PRZERYWANEGO CZASU PRACY. Dotąd system przerywanego czasu pracy wprowadzało się w tylko układzie zbiorowym, więc nie mogli go stosować pracodawcy niemający układu, a więc ich zdecydowana większość. Wyjątkowo pracodawcy – osoby fizyczne mogli wdrażać przerywany czas w umowach o pracę. Obecnie każda firma może go wprowadzić, o ile tylko osiągnie porozumienie z reprezentantami pracowników. | ||
| 1401 § 1 | (-) | Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy. |
| 1401 § 2 | (-) | Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy. |
| 1401 § 3 | (-) | Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133. |
| 1401 § 4 | (-) | W rozkładach czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. |
| ↑ RUCHOME GODZINY PRACY. Najważniejsze w tym całym przepisie nie jest to, że zezwala na ruchome godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, bo to było dotąd i tak możliwe. Istotny jest § 3, który faktycznie usuwa największy problem z rozliczaniem doby pracowniczej jako kolejnych 24 godzin – problem nadgodzin. Przykład: Dotąd było tak jeśli pracownik miał stałe godziny pracy (np. od 8 do 16) i co dzień pracował po 8 godzin, to nie miał żadnych nadgodzin. Natomiast jeśli ten sam pracownik zaczął pracować w ruchomych godzinach – ale wciąż tylko po 8 godzin dziennie – to część jego pracy wykonywana była w nadgodzinach. Było tak dlatego, że doba pracownicza liczona jest jako 24 godziny od momentu rozpoczęcia pracy w danym dniu. Jeśli więc zaczynałby pracę w poniedziałek o 10:00, to jego doba trwałaby do 10 następnego dnia. Wystarczyło, że przyszedłby do pracy we wtorek na 8:00, aby uznać, że dwie pierwsze godziny pracy (od 8:00 do 10:00) przypadały na poprzednią dobę pracowniczą, a więc, że w tej poprzedniej dobie pracował w sumie 10 godzin. Za te dwie pierwsze godziny z wtorku należał mu się dodatek za nadgodziny. Obecnie ta oczywista patologia jest usunięta. | ||
| 150 § 1 | Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, z zastrzeżeniem § 2 i 3 oraz art. 139 § 3 i 4. | Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, z zastrzeżeniem § 2–5 oraz art. 139 § 3 i 4. |
| 150 § 2 | Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, a także pracodawca, u którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może stosować okresy rozliczeniowe czasu pracy określone w art. 129 § 2 i w art. 135 § 2 i 3 – po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy. | Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, a także pracodawca, u którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może stosować okres rozliczeniowy czasu pracy, o którym mowa w art. 135 § 2 i 3 – po uprzednim zawiadomieniu właściwego okręgowego inspektora pracy. |
| 150 § 3 | Zastosowanie do pracownika systemów czasu pracy, o których mowa w art. 143 i 144, następuje na podstawie umowy o pracę. | Obecnie tak brzmi § 6 (por. poniżej). Natomiast § 3 brzmi: Przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy zgodnie z art. 129 § 2 oraz rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, ustala się:1) w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a, albo2) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe. |
| 150 § 4 | Do obwieszczenia, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio art. 1043. | Obecnie tak brzmi § 7 (por. poniżej). Natomiast § 4 brzmi: Pracodawca przekazuje kopię porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy, o którym mowa w § 3, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia. |
| 150 § 5 | (-) | Rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, mogą być także stosowane na pisemny wniosek pracownika, niezależnie od ustalenia takich rozkładów czasu pracy w trybie określonym w § 3. |
| 150 § 6 | (-) | Zastosowanie do pracownika systemów czasu pracy, o których mowa w art. 143 i 144, następuje na podstawie umowy o pracę. |
| 150 § 7 | (-) | Do obwieszczenia, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio art. 1043. |
| ↑ NEGOCJACJA. Utrzymano zasadę, że systemy i rozkłady czasu pracy wprowadza się w UZP, regulaminie pracy, albo obwieszczeniu. Dotąd istniał jednak wyjątek od przymusu negocjacji. Jeśli nie było w firmie związków, albo były, ale nie zgadzały się na przedłużenie podstawowego albo równoważnego okresu rozliczeniowego, można było wprowadzić je po poinformowaniu PIP. Obecnie, na podstawie § 3 trzeba mieć zgodę reprezentacji pracowników (związki albo przedstawiciel). PIP jest zawsze informowana o przedłużeniu okresu. ↑ SKRÓCONY TYDZIEŃ I PRACA WEEKENDOWA. Dodano wymóg uregulowania tych systemów w umowie o pracę. |
||
| 151 § 21 | (-) | Nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133. |
| ↑ ODPRACOWANIE ZWOLNIENIA. Zapobiega się słusznie sytuacji, w której np. pracownik opracowujący wieczorem dwugodzinne zwolnienie na swoje sprawy urzędowe, pracuje za dodatkowym wynagrodzeniem (dodatek za nadgodziny). | ||
USTAWA O ZWIĄZKACH ZAWODOWYCH
| Przepis ustawy | DOTYCHCZASOWE BRZMIENIE | NOWE BRZMIENIE |
| 30 § 5 | Jeżeli w sprawie ustalenia regulaminu wynagradzania, regulaminów nagród i premiowania, regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów lub regulaminu pracy, okresów rozliczeniowych, o których mowa w art. 129 § 2 i w art. 135 § 2 i 3 Kodeksu pracy, wykazu prac, o którym mowa w art. 1517 § 4 Kodeksu pracy lub indywidualnego rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 8 ust. 2-4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879, z późn. zm.) organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzje w tych sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych. | Jeżeli w sprawie ustalenia regulaminu wynagradzania, regulaminów nagród i premiowania, regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów lub regulaminu pracy, okresu rozliczeniowego, o którym mowa w art. 135 § 2 i 3 Kodeksu pracy, wykazu prac, o którym mowa w art. 1517 § 4 Kodeksu pracy lub indywidualnego rozkładu czasu pracy, o którym mowa w art. 8 ust. 2–4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 oraz z 2013 r. poz. 567), organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzje w tych sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacjizwiązkowych. |
| ↑ DOPASOWANIE – zmiana wynikająca z nowego art. 150 § 3 Kodeksu pracy. | ||
Bogusław Kapłon
Radca Prawny, Partner
boguslaw.kaplon@dzp.pl
Bardzo pomocny artykuł, czytelnie ukazujący wprowadzone zmiany.