Monitor zmian w prawie – prace nad nowelizacją Kodeksu pracy

Pomimo trwania prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, skoncentrowanych wokół opracowania dwóch kodeksów pracy – indywidualnego oraz zbiorowego – ustawodawca nie rezygnuje z udoskonalania obecnie obowiązujących regulacji prawno-pracowniczych. W dniu 18 lipca 2017 roku prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw został skierowany do Podkomisji stałej do spraw nowelizacji Kodeksu pracy w celu rozpatrzenia.

Założenia projektodawcy

Nowelizacja przepisów ma doprowadzić do ułatwienia pracownikom realizacji swych uprawnień. Jako bezpośrednią przyczynę zmian projektodawca wskazał analizę spraw wpływających do Kancelarii Prezydenta. Wynika z niej, że stosunkowo często zdarzają się nieprawidłowości oraz nadużycia, skutkujące pokrzywdzeniem pracowników, które są rezultatem określonego brzmienia danego przepisu lub braku regulacji.

Projektowane zmiany dotyczą świadectw pracy, dyskryminacji, uprawnień pracowników – innych członków najbliższej rodziny związanych z rodzicielstwem, mobbingu, przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy oraz właściwości sądu przy egzekucji świadczeń niepieniężnych. Poniżej zostały scharakteryzowane najistotniejsze spośród nich.

Świadectwa pracy

Projekt ustawy zakłada wydłużenie terminów na wystąpienie z wnioskiem o sprostowanie świadectwa pracy do pracodawcy oraz z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy z 7 do 14 dni. Gdy pracodawca nie zawiadomi pracownika o odmowie sprostowania świadectwa pracy, ten będzie mógł wnieść żądanie w tym zakresie do sądu w terminie 21 dni od dnia wystąpienia z wnioskiem do pracodawcy.

Pracownikowi ma przysługiwać także nowe uprawnienie – w przypadku niewydania przez pracodawcę świadectwa pracy będzie mógł wystąpić z roszczeniem do sądu pracy o zobowiązanie pracodawcy do jego wydania.

Kolejną nowością jest możliwość wytoczenia powództwa o wydanie orzeczenia zastępującego świadectwo pracy w przypadku niewydania pracownikowi świadectwa pracy, w szczególności w sytuacji bezskutecznej egzekucji orzeczenia zobowiązującego pracodawcę do wydania świadectwa pracy, zaprzestania przez niego działalności lub wystąpienia innych przyczyn uniemożliwiających jego wydanie.

Uprawnienia pracownika – innego członka najbliższej rodziny

Z dniem 2 stycznia 2016 roku ustawodawca rozszerzył krąg osób uprawnionych do urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego o pracownika – innego członka najbliższej rodziny. Sytuacja tego podmiotu nie została jednak zrównana pod względem ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy i przysługujących uprawnień z sytuacją pracownic i pracowników – ojców wychowujących dziecko, korzystających z wskazanych urlopów. Projekt ustawy zakłada zmianę szeregu przepisów, w celu uzupełnienia regulacji w tym zakresie.

Dyskryminacja

W ocenie projektodawcy obecne brzmienie przepisów zawierających wyszczególnienie przyczyn dyskryminacji budzi wątpliwości interpretacyjne, wobec czego zaproponowano zmianę redakcyjną art. 11³ oraz 18^3a Kodeksu pracy. W konsekwencji tego zabiegu ma powstać otwarty katalog niedozwolonych kryteriów różnicowania sytuacji pracowników.

Mobbing

Przesłanką wystąpienia przez pracownika o odszkodowanie z tytułu mobbingu jest uprzednie rozwiązanie przez niego stosunku pracy z tej przyczyny. Projekt ustawy zakłada uzupełnienie przepisów Kodeksu pracy o możliwość dochodzenia od pracodawcy odszkodowania także, gdy pracownik nie rozwiązał stosunku pracy, lecz poniósł szkodę. Obecnie pracownicy, którzy nie rozwiązali stosunku pracy lub Ci, z którymi stosunek pracy rozwiązał pracodawca, mogą wystąpić z powództwem o odszkodowanie wyłącznie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, co, w ocenie projektodawcy, nie zapewnia im wystarczającej ochrony.

Ocena regulacji

Opinie na temat projektu ustawy są podzielone. Zmiany w przedmiocie uprawnień pracownika – innego członka najbliższej rodziny, wydłużenia terminu na wystąpienie o sprostowanie świadectwa pracy i roszczenia o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy pozytywnie oceniły m.in. Rada Dialogu Społecznego, Sąd Najwyższy oraz Konfederacja Lewiatan. Modyfikację przepisów dotyczących dyskryminacji oraz mobbingu określa się natomiast najczęściej jako zbędną.

Najwięcej kontrowersji budzi zagadnienie orzeczeń zastępujących świadectwa pracy. W ocenie Sądu Najwyższego proponowana w tym zakresie regulacja pozostaje w sprzeczności z zasadami postępowania cywilnego w sprawach z zakresu prawa pracy, bowiem roszczenia ze stosunku pracy podlegają rozpatrzeniu w procesie pomiędzy stronami, a projekt przewiduje ich rozpoznawanie w bliżej nieokreślonym postępowaniu nieprocesowym. Fakt niedopracowania przedmiotowej regulacji podkreśliła także Konfederacja Lewiatan.

W chwili obecnej trudno rozstrzygnąć, które ze zmian zawartych w projekcie ustawy zostaną ostatecznie uchwalone. Zależy to w dużej mierze od wyników pracy Podkomisji stałej do spraw nowelizacji Kodeksu pracy.