Share
Do debaty publicznej co jakiś czas wraca temat wliczania do stażu pracy okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych. O takie rozwiązanie od dawna postuluje Rzecznik Praw Obywatelskich, który kilkukrotnie zwracał się w tej sprawie do władz – dotychczas bezskutecznie. Jednak nowy resort pracy przyjrzał się tej sprawie i, jak deklarują jego przedstawiciele, podjął prace nad wdrożeniem zmian prawnych w tym obszarze.
Czym jest staż pracy i dlaczego ma znaczenie
Kodeks pracy nie zawiera definicji stażu pracy. Przyjmuje się, że jest to okres zatrudnienia, podczas którego dana osoba świadczy pracę w ramach stosunku pracy, czyli na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru albo spółdzielczej umowy o pracę.
Można wyróżnić dwa rodzaje stażu pracy – ogólny i zakładowy. Ogólny staż pracy uwzględnia wszystkie okresy zatrudnienia pracownika w toku całej kariery zawodowej. Z kolei zakładowy staż pracy to okres zatrudnienia tylko u konkretnego pracodawcy.
Staż pracy warunkuje prawo pracownika do szeregu uprawnień pracowniczych. Osiągnięcie odpowiedniego stażu pracy (ogólnego bądź zakładowego) wpływa na takie uprawnienia jak np.:
- prawo do urlopu wychowawczego;
- wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego;
- okres wypowiedzenia;
- nagrody jubileuszowe;
- odprawy.
Do stażu pracy nie zalicza się obecnie czasu zatrudnienia na innych podstawach niż stosunek pracy, np. wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych czy okresu prowadzenia działalności gospodarczej.
Potrzeba zmiany?
Aktualny stan prawny powoduje, że osoby z kilkunastoletnim (lub dłuższym) doświadczeniem zawodowym, zdobywanym na innej podstawie niż umowa o pracę, po rozpoczęciu zatrudnienia pracowniczego nie dysponują stażem pracy umożliwiającym im nabycie wielu świadczeń i uprawnień.
Jeszcze za poprzedniej kadencji, do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy[1], w myśl którego do okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika należałoby również wliczać poprzednio zakończone okresy prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy wykonywaniu tej działalności, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne.
W uzasadnieniu projektu wnioskodawcy powoływali się na konstytucyjną zasadę równości wobec prawa i wskazywali jednocześnie, że:
Pracownicy, którzy prowadzili przed nawiązaniem stosunku pracy działalność gospodarczą albo inną działalność w szczególności twórczą lub artystyczną, postrzegają przepisy prawa pracy, które nie pozwalają na wliczenie okresów tego typu działalności do stażu warunkującego nabycie prawa do poszczególnych świadczeń lub uprawnień pracowniczych jako krzywdzące, niesprawiedliwe i stanowiące wyraz nierównego traktowania.
Dotyczy to zwłaszcza osób, których alternatywne formy współpracy są w rzeczywistości substytutem umowy o pracę – tj. gdy sposób jej świadczenia istotnie się od niej nie różni.
Zwolennicy zmian dodają również, że uwzględnianie wcześniejszych okresów aktywności zawodowej do stażu pracy jest tym bardziej zasadne, że obecnie funkcjonują już przepisy, które dopuszczają takie rozwiązanie dla form zatrudnienia innych niż pracownicze. Są to przepisy o pracy w gospodarstwie rolnym, która jest zaliczana do stażu pracy, a także przepisy dotyczące stosunku służbowego – w myśl których zatrudnienie w formacjach mundurowych, np. w policji, traktuje się jak zatrudnienie na potrzeby uprawnień pracowniczych.
Nie wszyscy są za
Przywołany powyżej projekt ustawy spotkał się z negatywną oceną rządu i nie trafił do dalszych prac. W swoim stanowisku, ówczesna Rada Ministrów wskazała, że stosunek pracy istotnie różni się od prowadzenia pozarolniczej działalności. A skoro pracownicy i przedsiębiorcy należą do różnych kategorii podmiotów, dozwolone jest, w świetle zasady równości, ich odmienne traktowanie przez prawo. Zasadnie można więc uznać, że okres prowadzenia działalności gospodarczej nie jest okresem pracowniczego zatrudnienia.
Omawiana kwestia budzi również zastrzeżenia wśród opinii publicznej i przedsiębiorców.
Co do zasady panuje zgoda, że należy zabezpieczyć osoby, które obecnie są zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych i nie mają takich samych uprawnień jak pracownicy. Jednocześnie z wypowiedzi ekspertów wynika, że zaproponowane rozwiązanie nie przyczyni się do rozwiązania istniejących problemów – a może nawet prowadzić do akceptacji faktu nadużywania umów cywilnoprawnych jako formy zatrudnienia.
Przedstawiciele pracodawców podchodzą sceptycznie do upodabniania współpracy w ramach umów prawa cywilnego z aktywnością zawodową wykonywaną na podstawie umów o pracę. Wskazują przy tym, że narzucenie zasady wliczania do stażu pracy określonych okresów wykonywania zadań w ramach stosunków cywilnoprawnych czy działalności gospodarczej mogłoby zostać uznane za nieuzasadnioną ingerencję ustawodawcy.
Ponadto, część ekspertów zwraca uwagę, że wprowadzenie regulacji dopuszczających wliczanie do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i umów cywilnoprawnych skutkowałoby znacznymi obciążeniami finansowymi dla pracodawców.
Etap prac
Pomimo marcowych zapowiedzi ministry rodziny, pracy i polityki społecznej, że projekt nowelizacji Kodeksu pracy jest już na ukończeniu, w wykazie prac rządu wciąż nie opublikowano takiego dokumentu. Kształt propozycji zmian nie jest więc znany.
Z wypowiedzi przedstawicieli resortu pracy wynika, że prace nad zmianami przepisów wciąż trwają.
Oczywiście o wszelkich postępach będziemy informować na bieżąco.
[1] https://sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1137
Zuzanna Gaczyńska
Associate
zuzanna.gaczynska@dzp.pl
