Nowe zasady zatrudniania obywateli Ukrainy

Z początkiem miesiąca weszło w życie kilka zmian tzw. specustawy ukraińskiej, czyli ustawy z 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Nowelizacja modyfikuje m.in. dotychczasowe zasady zatrudniania obywateli Ukrainy, o czym mowa poniżej.

Legalny pobyt przedłużony

Przede wszystkim, nowe przepisy wydłużyły legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w okresie od 24 lutego 2022 roku w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy do 30 września 2025 roku. Analogicznie, wydłużone zostały okresy ważności wiz oraz zezwoleń, o których mowa w ustawie.

O numer PESEL trzeba się zwrócić niezwłocznie

Zmianie uległ termin, w którym należy złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest legalny. Do tej pory, obywatele Ukrainy mieli na to 30 dni, teraz muszą to zrobić niezwłocznie. Choć wyrażenie „niezwłocznie” nie ma definicji, to należy przez to rozumieć bez zbędnej zwłoki. Zmiana ta budzi oczywiste wątpliwości – wydaje się, że lepszym wyjściem było dokładne określenie terminu.

Warunki legalności pracy na podstawie powiadomienia

Do 30 czerwca 2024 roku, aby obywatel Ukrainy mógł legalnie pracować na podstawie powiadomienia powiatowego urzędu pracy, wystarczyło, żeby przebywał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawodawca rozwinął jednak katalog przesłanek legalności pracy na podstawie powiadomienia:

• legalny pobyt zostaje – obywatel Ukrainy przebywa legalnie na terytorium RP lub jego pobyt uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy;
• wymiar czasu pracy – nie może być niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin nie może być mniejsza niż wskazana w powiadomieniu,
• wynagrodzenie – nie może być niższe niż określona w powiadomieniu, a ponadto spełnia wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu, o ile mają zastosowanie.

Krótszy termin powiadomienia – 7 dni

Dla pracodawców istotną i szeroko omawianą zmianą jest skrócenie terminu na powiadomienie powiatowego urzędu pracy o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy. W poprzednim stanie prawnym, pracodawcy mieli na to 14 dni, a od 1 lipca termin ten został skrócony o połowę. Treść powiadomienia zostaje taka sama, a więc należy wskazać:

• informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy,
• informacje dotyczące pracodawcy użytkownika – w przypadku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy, który prowadzi agencję zatrudnienia świadczącą usługi pracy tymczasowej,
• dane osobowe obywatela Ukrainy,
• rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy,
• stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy,
• miejsce wykonywanej pracy,
• miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia,
• wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu,
• liczbę wszystkich osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę i na podstawie umów cywilnoprawnych według stanu na dzień 23 lutego 2022 roku oraz na dzień złożenia powiadomienia.

Ponowne powiadomienie

Ustawodawca zdecydował się też na uregulowanie sytuacji, w których pracodawca powinien złożyć do urzędu ponowne powiadomienie. Będą to:

• zmiana rodzaju umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy,
• zmiana stanowiska lub rodzaju wykonywanej pracy,
• zmniejszenie określonego w powiadomieniu wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu,
• obniżenie miesięcznej lub godzinowej stawki wynagrodzenia określonej w powiadomieniu.

Na złożenie ponownego powiadomienia pracodawca ma 7 dni od dnia wystąpienia powyższych zmian, czyli np. w przypadku złożenia wypowiedzenia zmieniającego, termin będzie się liczył od dnia, w którym upłynie okres wypowiedzenia.

Choć w ustawie zabrakło uregulowania ewentualnej sankcji za zaniechanie ponownego powiadomienia, to najbezpieczniej jest przyjąć, iż w takiej sytuacji zatrudnienie będzie nielegalne.

Nowy obowiązek obywateli Ukrainy

Na obywateli Ukrainy został nałożony obowiązek poinformowania pracodawcy o decyzji w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Na taką informację również został wyznaczony termin 7 dni, a organ wydający decyzję powinien o tym pouczyć obywatela Ukrainy.

Dotychczas obywatele Ukrainy nie musieli informować pracodawców o zezwoleniach, co sprawiało kłopoty pracodawcom, którzy z drugiej strony mają obowiązek powiadomić o tym zezwoleniu urząd pracy. Również i ten termin skrócono do 7 dni, stąd słuszną zmianą jest zobowiązanie obywateli Ukrainy do powiadomienia pracodawcy o stanie rzeczy.

Ułatwienie ubiegania się o zezwolenia

Nowelizacja wprowadza szereg zmian w zakresie ubiegania się obywateli Ukrainy o zezwolenia na pobyt czasowy. Od 1 lipca zezwolenie może zostać udzielone również w celu połączenia z rodziną – wcześniej zezwolenia udzielano tylko w celu wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej. O zezwolenie mogą również wystąpić obywatele Ukrainy będący w związku małżeńskim z obywatelami polskimi, o ile posiadają status UKR.

Karta pobytu z adnotacją

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest możliwość wnioskowania o wydanie karty pobytu z adnotacją „Poprzednio posiadacz ochrony czasowej”. O kartę może wystąpić obywatel Ukrainy, który:

• w dniu 4 marca 2024 roku posiadał status UKR;
• w dniu złożenia wniosku o wydanie karty pobytu posiada status UKR;
• posiadał nieprzerwany status UKR przez przynajmniej 365 dni.

Karta jest równoważna z udzieleniem zezwolenia na pobyt czasowy, z tą różnicą, że nie wskazuje celu pobytu. Jest wydawana na okres 3 lat.

Trudno powiedzieć, czy mamy do czynienia z ostatnią nowelizacją specustawy, lecz wprowadzone zmiany na pewno skłaniają do tego wniosku – i zachęcają obywateli Ukrainy do legalizowania swojego pobytu na innej podstawie niż status UKR.

Karolina Młyńczak
Paralegal

karolina.mlynczak@dzp.pl