Urlop macierzyński w szpitalu – co dalej z uprawnieniami dla rodziców wcześniaków?

Zgodnie z informacją Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej[1], 15 lutego b.r. prace rozpoczął zespół roboczy, którego celem jest opracowanie rozwiązań w zakresie uprawnień rodzicielskich dla rodziców dzieci przedwcześnie urodzonych. W niniejszym wpisie przedstawię, z jakim problemem, w związku z obecnie obowiązującymi przepisami dotyczącymi okresu trwania urlopu macierzyńskiego, mierzą się matki (a szerzej, rodzice) dzieci urodzonych przedwcześnie i hospitalizowanych po urodzeniu.

Statystyka dotycząca wcześniaków

Jak wskazuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), wcześniakiem określa się dziecko urodzone przed końcem 37. tygodnia ciąży. Z danych wynika, że w 2020 r. na świecie urodziło się około 13,4 miliona wcześniaków, co stanowi blisko 10% urodzonych tego roku dzieci[2].

W Polsce, powołując się na dane GUS, w 2022 r. przedwcześnie urodziło się 22.510 dzieci, co stanowi ponad 7% wszystkich urodzeń tego roku. W 2021 r. odsetek ten wynosił 7,35%, a w 2020 r. – 7,17%[3].

Już na podstawie samych tych statystyk można stwierdzić, że wszelkie zawiłości, nieścisłości i pominięcia prawne związane z sytuacją rodziców wcześniaków, dotykają znaczącej grupy.

Urlop macierzyński przy przedwczesnym urodzeniu

Obecne przepisy regulujące długość urlopu macierzyńskiego są niekorzystne na wielu poziomach dla rodziców wcześniaków w sytuacji, w której występuje konieczność hospitalizacji dziecka po urodzeniu. Matkom, które urodziły przedwcześnie, przysługuje taki sam wymiar urlopu macierzyńskiego, jak matkom, które urodziły o czasie. Wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu – od 20 do 37 tygodni. Oznacza to, że bez względu na długość hospitalizacji dziecka, urlop macierzyński będzie biegł od dnia porodu.

Kodeks pracy przewiduje możliwość przerwania urlopu macierzyńskiego i wykorzystania go w późniejszym terminie, w sytuacji, w której dziecko wymaga opieki szpitalnej. Można skorzystać jednak z tej możliwości dopiero po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Przerwanie urlopu macierzyńskiego…

Jeżeli matka będzie chciała przebywać z dzieckiem w szpitalu po przerwaniu urlopu macierzyńskiego, będzie musiała skorzystać prawa do zasiłku opiekuńczego. Żeby z niego skorzystać, konieczne będzie uzyskanie zaświadczenia lekarskiego zwalniającego od wykonywania pracy ze względu na konieczność osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.

Problem z tym rozwiązaniem polega jednak na tym, że:

1. Zasiłek ten jest płatny w wysokości zasiłku chorobowego (który, nawiasem mówiąc, nie przy wszystkich tytułach ubezpieczeniowych przysługuje – w przypadku niektórych tytułów, ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne), tj. 80% podstawy wymiaru zasiłku, w przeciwieństwie do okresu urlopu macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku;
2. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej niż przez okres 60 dni w roku kalendarzowym.

Oznacza to, że każdy wykorzystany w danym roku dzień zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, np. nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat, dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia przedszkola czy innym chorym członkiem rodziny, będzie odpowiednio zmniejszał możliwy do wykorzystania wymiar 60 dni w roku.

…czy nieprzerwanie urlopu macierzyńskiego?

Drugim rozwiązaniem, alternatywnym do przedstawionego powyżej, jest nieprzerwanie urlopu macierzyńskiego. Tu jednak ujawnia się sedno opisywanego problemu – może okazać się, że ze względu na okres hospitalizacji dziecka przedwcześnie urodzonego, urlop macierzyński zakończy się nawet przed końcem hospitalizacji, a w każdym przypadku okres korzystania przez matkę z urlopu macierzyńskiego po zakończeniu hospitalizacji będzie znacząco zmniejszony. To zdecydowanie różnicuje, pogarsza sytuację rodziców wcześniaków.

Potrzebne zmiany

Jak informuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej[4], „Analizy pozwoliły wskazać kierunek dalszych prac nad realizacją postulatów rodziców wcześniaków i dzieci hospitalizowanych po porodzie. Takie rozwiązanie zostało wdrożone przez część państw unijnych, przy czym szczegółowe regulacje różnią się od siebie, ale model polegający na odpowiednim wydłużeniu urlopu macierzyńskiego można uznać za odpowiadający potrzebom rodziców wcześniaków i dzieci hospitalizowanych.  O tym, a także o harmonogramie procesu legislacyjnego zespół roboczy dyskutował podczas pierwszego posiedzenia”.

Ze względu na powyższe, należy pozytywnie ocenić inicjatywę zmiany przepisów regulujących sytuację rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie. Zmiany, zgodnie z założeniami, mają służyć zrównaniu sytuacji matek (rodziców) wcześniaków, z matkami (rodzicami) dzieci urodzonych o czasie, które mogły w pełni skorzystać z czasu urlopu macierzyńskiego. Będziemy bacznie obserwować prace legislacyjne w tym zakresie, a o wszelkich zmianach poinformujemy Państwa przy okazji kolejnych wpisów na Labour Law Blog.

[1] Wpis p.t.: „W trosce o dobro dzieci przedwcześnie urodzonych i hospitalizowanych po urodzeniu. Ruszyły pracy zespołu roboczego:, dostępny pod adresem www: https://www.gov.pl/web/rodzina/w-trosce-o-dobro-dzieci-przedwczesnie-urodzonych-i-hospitalizowanych-po-urodzeniu-ruszyly-prace-zespolu-roboczego.

[2] Ohuma E, Moller A-B, Bradley E, et al. National, regional, and worldwide estimates of preterm birth in 2020, with trends from 2010: a systematic analysis. Lancet. 2023;402(10409):1261-1271. doi:10.1016/S0140-6736(23)00878-4.

[3] Statystyki przedstawione we wpisie Fundacji Wcześniak Rodzice-Rodzicom, dostępny pod adresem www: https://wczesniak.pl/statystyka/.

[4] „Wpis…”, op. cit.

Jan Kozakoszczak
Paralegal

jan.kozakoszczak@dzp.pl