ZUS nieprawidłowo podwyższa składki

Wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników większych firm ustala ZUS na podstawie rodzaju działalności firmy i jej wskaźników wypadkowości. Jest to standardowa procedura. Składka waha się od 0,4% do 8,12% podstawy wymiaru. Istnieje jednak możliwość wyjątkowego podwyższenia składki przez ZUS w przypadku rażącego naruszania przez pracodawcę zasad bhp, tzn. wówczas, gdy rośnie też ryzyko wypadków przy pracy. W dużych firmach produkcyjnych kwota podwyższenia może być bardzo wysoka. W praktyce zdarza się niestety, że ZUS sięga po tę możliwość „na skróty”.

Chodzi o art. 36 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Inspektor pracy może wystąpić do ZUSu z wnioskiem o podwyższenie o 100% składek pracodawcy, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdził rażące naruszenie przepisów bhp. ZUS wydaje wówczas stosowną decyzję.

Problem polega na tym, że ZUS w praktyce działa tu jak automat, tzn. po wpłynięciu wniosku z PIP podwyższa składkę bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego.

W paru przypadkach sądy, do których odwołali się pracodawcy, uchylały tak wydane decyzje o podwyższeniu składki. Ciekawa jest jednak argumentacja ZUSu w takich sporach.

Otóż ZUS twierdzi, że nie musi prowadzić postępowania wyjaśniającego, czy wniosek inspekcji pracy jest zasadny, ponieważ po pierwsze, art. 36 nic o postępowaniu wyjaśniającym nie mówi, po drugie – jest związany wnioskiem inspektora pracy, a po trzecie, nie ma nawet możliwości oceny jego zasadności, bo nie zajmuje się oceną warunków pracy (!). Innymi słowy, Zakład przyjmuje z góry stanowisko PIP za słuszne, uznaje, że jest to dla niego stanowisko wiążące i dlatego właśnie podwyższa składkę na ubezpieczenie wypadkowe.

Nie można się z tym zgodzić. Zakład, wydając jakąkolwiek decyzję, musi to czynić w ramach procedury administracyjnej, tj. między innymi przeprowadzić pełne postępowanie wyjaśniające i zapewnić pracodawcy udział w tym postępowaniu. Nie można traktować wniosku PIP o podwyższenie składki wypadkowej, jako jakiejś szczególnej podstawy do wydana decyzji przez ZUS. Z punktu widzenia organu wydającego decyzję, wniosek inspekcji pracy powoduje po prostu wszczęcie postępowania. Tylko tyle.

Oczywiście w praktyce Zakładowi może być trudno ocenić, czy nastąpiło rażące naruszenie bhp, ponieważ wymaga to nierzadko specjalistycznej wiedzy. Nie zmienia to jednak faktu, że ZUS musi należycie uzasadnić decyzję o podwyższeniu składki wypadkowej. W tym celu musi przeprowadzić pełne postępowanie wyjaśniające z udziałem i inspekcji, i pracodawcy oraz samodzielnie ocenić, czy doszło do takiego naruszenia zasad bhp, które uzasadnia podwyższenie składki wypadkowej.

(podobny materiał zamieściłem również w Rzeczpospolitej, 19 stycznia 2011)

Bogusław Kapłon
Radca Prawny, Partner

boguslaw.kaplon@dzp.pl