Zmiana przepisów dotyczących wstępnych badań lekarskich

Nowelizacja przepisów w zakresie wstępnych badań lekarskich pracowników jest efektem realizacji przyjętej przez naszego ustawodawcę zasady ułatwiania prowadzenia działalności gospodarczej i wielopłaszczyznowej nowelizacji przepisów mających ten cel na uwadze.

W odniesieniu do wstępnych badań lekarskich zasadą dotychczas było, że przed dopuszczeniem do pracy bezwzględnie musiały im się poddać:

osoby nowo zatrudniane,
pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy,
inni niż młodociani pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Jedynym wyjątkiem od powyższej reguły było ponownie przyjęcie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę, jeżeli była ona zawierana w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Wraz z nowelizacją rozszerzeniu uległ katalog pracowników, którzy podlegają zwolnieniu z wstępnych badań lekarskich. Obecnie nowo przyjmowane do pracy osoby także u nowego – innego pracodawcy nie muszą być przez tego pracodawcę kierowane na wstępne badania lekarskie, pod warunkiem, że:

zatrudniany pracownik przedstawia aktualne orzeczenie lekarskie oparte o przeprowadzone badania profilaktyczne,
skierowanie na profilaktyczne badania lekarskie i orzeczenie lekarskie wydane zostały po 1 kwietnia 2015 roku,
orzeczenie lekarskie wydane na podstawie skierowania na badania lekarskie na dotychczasowym stanowisku u poprzedniego pracodawcy stwierdza brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy, które odpowiadających warunkom występującym na nowym stanowisku pracy.

Podobnie jak w przypadku ponownego podejmowania pracy u tego samego pracodawcy przyjęto, że również w przypadku podejmowania pracy u nowego pracodawcy umowa o pracę powinna być zawarta w ciągu 30 dni od rozwiązania (wygaśnięcia) poprzedniej umowy, aby przyjmowana do pracy osoba była zwolniona ze wstępnych badań lekarskich.

Powyższe zasady znajdują odpowiednie zastosowanie także przy przyjmowaniu do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Ze zwolnienia ze wstępnych badań lekarskich nie mogą natomiast skorzystać osoby przyjmowane przez nowego pracodawcę do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych (np. prace na wysokości czy prace w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych). Wynika to z przyjętego przez prawodawcę założenia, że wykonywanie takich prac nawet przez krótki czas może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia i wystąpienia przeciwwskazań do kontynuowania zatrudnienia.

Decyzję, czy dostarczone przez nowo zatrudnianego pracownika orzeczenie lekarskie odnosi się do warunków pracy na nowym stanowisku pracy, podejmuje samodzielnie nowy pracodawca. On także ponosi ryzyko dopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnych badań lekarskich zagrożone karą grzywny do 30 000 PLN, gdyby okazało się, że warunki na dotychczasowym i nowym stanowisku pracy są różne.

Aby ułatwić podjęcie tej decyzji, ustawodawca zdecydował się na ustalenie w rozporządzeniu wykonawczym wzoru skierowania na badania. W jego treści pracodawca zobowiązany jest do podania, poza – jak do tej pory – jedynie nazwą stanowiska pracy, także rodzaju pracy, podstawowych czynności, sposobu i czasu ich wykonywania. Ponadto, opis warunków pracy powinien uwzględniać informacje o występowaniu na stanowisku czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tym stanowisku. Zakresem tych informacji objęto czynniki fizyczne, pyły, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne i inne czynniki, w tym niebezpieczne. Powyższe dane uzupełniane być powinny w zgodzie z opisami warunków pracy uwzględniających przepisy wykonawcze wydane na podstawie Kodeksu pracy (np. zgodnie z art. 222 KP §3 – wykaz szkodliwych czynników biologicznych).

Od 1 kwietnia 2015 roku pracodawca zobowiązany jest do wydawania skierowania lekarskiego w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania, a drugi przeznaczony jest dla lekarza medycyny pracy. Dzięki temu, pracownik nawet po rozwiązaniu umowy o pracę powinien dysponować skierowaniem, które wraz z odpisem orzeczenia lekarskiego będzie w stanie przedłożyć nowemu pracodawcy. Pytaniem, na które odpowie nam stosowanie tej regulacji w praktyce, jest, czy pracownicy będą instruowani przez pracodawców, że powinni zatrzymać skierowania na poczet ewentualnego, najczęściej przecież bliżej nieokreślonego kolejnego zatrudnienia, a także, czy pracodawcy chcąc zaoszczędzić będą podejmować ryzyko porównania warunków pracy nawet wtedy, gdy pracownicy nie przedstawią im skierowań od poprzedniego pracodawcy.

Wydaje się, że w praktyce pewne wątpliwości nastręczać będzie prawidłowe porównanie warunków pracy określonych w skierowaniu na profilaktyczne badania lekarskie. Ustawa mówi bowiem jedynie, aby zatrudnienie następowało (i) na tym samym stanowisku, co należy rozumieć jako stanowisko tożsame z poprzednio zajmowanym (ii) lub na stanowisku o takich samych warunkach pracy. Oznacza to z kolei, że warunki zatrudnienia wskazane przez pracodawcę w skierowaniu na badania powinny posiadać analogiczne cechy, np. w zakresie szkodliwości i uciążliwości.

Trzeba pamiętać, że nawet tak samo określona rodzajowo praca może być wykonywana w różnych warunkach, a to one – a nie nazwa stanowiska czy rodzaj pracy – będą miały determinujące znaczenie.

Podsumowując, nowelizację w zakresie wstępnych badań lekarskich należy ocenić pozytywnie. Niemniej, dopiero w praktyce okaże się, na ile możliwe jest porównywanie wskazywanych przez pracodawców w skierowaniu na profilaktyczne badania lekarskie warunków pracy i jak sobie z tym radzą pracodawcy, a tym samym, na ile przydatne są mechanizmy porównania warunków pracy przyjęte przez ustawodawcę.

Pobierz: Wzór skierowania na profilaktyczne badania lekarskie