Zmiany w zatrudnianiu cudzoziemców. Ustawą zajmuje się Senat

Rynek pracy czekają zmiany wynikające z nowej, przygotowanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom (dalej: „ustawa”). Wdraża ona szereg unijnych dyrektyw, m.in. przewidującą minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich (2009/52/WE) oraz w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (2021/1883). To również realizacja jednego z kamieni milowych przewidzianych przez KPO.

Jak czytamy w uzasadnieniu, celem wprowadzenia nowych przepisów jest m.in. usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, ograniczenie występujących nadużyć oraz pełna elektronizacja postępowań. Jakie nowe rozwiązania ma wprowadzić ustawa i co to w praktyce oznacza?

USPRAWNIENIE PROCEDUR

Kluczową zmianą jest rezygnacja z tzw. testu rynku pracy i zastąpienie go możliwością określenia przez starostę listy zawodów i rodzajów pracy, w ramach których nie będą wydawane zezwolenia w określonym powiecie. Oznacza to, że starosta nie będzie już musiał w każdym przypadku potwierdzać braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy. Będzie mógł za to reagować na zmiany na rynku tworząc listę zawodów, przy których nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć pracę na terenie danego powiatu. Przewidziano, że obowiązek sporządzenia takiej listy powstanie w razie znacznego pogorszenia się sytuacji na lokalnych rynkach pracy, po uzyskaniu pozytywnej opinii Powiatowej Rady Rynku Pracy. Listę zatwierdzać będzie wojewoda, dokonując wpisu do rejestru prowadzonego przez Ministra właściwego do spraw pracy.

W ramach elektronizacji postępowań wprowadzone zostaną nowe funkcje w systemach informatycznych do weryfikacji wydawania zezwoleń na pracę, które przyczynią się do zwiększenia szybkości i efektywności procesów administracyjnych w sprawach związanych z zatrudnianiem cudzoziemców. Zmianę te wesprze utworzenie rejestru umów o pracę, o którym mowa poniżej.

WYMÓG UMOWY O PRACĘ – KONTROWERSJE

W ustawie przyjętej przez Sejm odstąpiono od negatywnie ocenianego wymogu wykonywania pracy przez cudzoziemca na rzecz polskiego podmiotu na podstawie stosunku pracy jako warunku uzyskania zezwolenia na pracę. Zachowano jednak obowiązek zawarcia umowy o pracę w przypadku kierowania cudzoziemca do innego podmiotu przez agencję pracy tymczasowej.

Takie rozwiązanie budzi wątpliwości chociażby co do zagrożenia swobody zawierania umów. Niepewność rodzi także stanowisko Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, która zapowiada, że wymóg zatrudnienia pracowniczego został jedynie odłożony w czasie, a przepisy w tym zakresie mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. Pracodawcy powinni uwzględnić zapowiedziane zmiany w przepisach w swoich planach kadrowych na najbliższe lata.

ZAPOBIEGANIE NADUŻYCIOM

Następnym celem, który ma realizować nowa ustawa, jest ograniczenie występujących nadużyć. By ten cel zrealizować, przede wszystkim wprowadzono obligatoryjne przesłanki odmowy udzielenia zezwolenia na pracę, w sytuacji gdy przedsiębiorstwo pracodawcy zostało założone lub działa głównie w celu ułatwiania wjazdu obywatelom państw trzecich. Wojewoda nie będzie mógł wydać zezwolenia w przypadku, gdy spółka nie prowadzi faktycznie żadnej działalności gospodarczej, a uzyskuje przychody wyłącznie z odpłatnego ułatwiania cudzoziemcom uzyskania dokumentów legalizujących ich pobyt i pracę w Polsce i strefie Schengen.

Spotkamy się z odmową również wtedy, gdy pracodawca nie dopełnia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego pracowników lub innych osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym lub zalega z uiszczeniem podatków, z wyjątkiem przypadków, gdy uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu.

Zmiany dotyczą również wzmocnienia skuteczności kontroli pracodawców dokonywanej przez Straż Graniczną i Państwową Inspekcję Pracy. Kontrole takie będą mogły odbywać się bez zapowiedzi. Nie będzie także przeszkód, aby kontrole były prowadzone jednocześnie przez dwie instytucje.

Ustawodawca skupił się także na polepszeniu efektywności kontroli wykonywania zezwoleń. Pracodawca będzie zobowiązany przesyłać do Urzędu wydającego zezwolenie na pracę kopię umowy zawartej z cudzoziemcem. Prowadzenie rejestru umów pozwoli na lepszą i bardziej efektywną kontrolę wykonywania założeń wynikających z zezwoleń, ma zapobiegać także nadużyciom polegającym na zaniżaniu wysokości wynagrodzenia określonego w zezwoleniu na pracę.

W celu ograniczenia nadużyć ze strony pracodawców wprowadzono obowiązki usprawniające służące polepszeniu komunikacji z pracownikiem. Pracodawca będzie obowiązany do przetłumaczenia umowy na język zrozumiały dla pracownika oraz poinformowania go w tym języku w formie pisemnej o prawie wstępowania do związków zawodowych.

KARY DLA PRACODAWCÓW

Warto zasygnalizować, że na mocy omawianej ustawy zmianie mają ulec również sankcje przewidziane w Kodeksie pracy. Obecnie wykroczenia przeciwko prawom pracownika zagrożone są karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Ustawa w to miejsce wprowadza kary w wysokości od 3000 zł do 50 000 zł.

Ponadto pracodawcy, którzy przez co najmniej 3 miesiące nie wypłacą pracownikowi należnego wynagrodzenia, będą musieli liczyć się z karą grzywny w wysokości od 5000 zł do 60 000 zł albo nawet karą ograniczenia wolności.

*             *             *

Mimo mankamentów niektórych rozwiązań, cele realizowane za pomocą nowej ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom należy uznać za słuszne. W szczególności pozytywnie należy ocenić rezygnację z elementów wydłużających postępowanie o udzielenie zezwolenia na pracę.

Ustawa ma wejść w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.

Obecnie rozpatruje ją Senat (posiedzenie 12 i 13 marca 2025 r.). Monitorujemy przebieg prac legislacyjnych i będziemy na bieżąco informować o wszelkich zmianach.

Maria Łabuszewska
Prawnik, Associate

maria.labuszewska@dzp.pl