Nowe zasady utraty prawa do zasiłku chorobowego

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgodnie z planem miała wejść w życie 1 stycznia 2025 r., lecz jak na razie nie odbyło się nawet jej pierwsze czytanie. Niezmiennie jest jednak o niej głośno, a zwłaszcza o tym, czy ułatwi korzystanie ze zwolnień lekarskich czy wręcz przeciwnie – sprawi, iż nadużycia będą jeszcze większe.

PRZESŁANKI UTRATY PRAWA DO ZASIŁKU – JAK JEST TERAZ?

Największą zmianą wprowadzaną przez nowelizację są zapewne przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego. Jak na razie, prawo do zasiłku traci się w przypadku:

• wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, oraz
• wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Pierwsza z przesłanek nie do końca odpowiada prawdziwemu życiu. Dla przykładu, w ubiegłym roku ZUS cofnął zasiłek chorobowy ubezpieczonej, uznając, iż zalogowanie się do firmowego systemu w celu zatwierdzenia listy pracowników objętych grupowym ubezpieczeniem jest świadczeniem pracy. Ostatecznie decyzja ZUSu została zmieniona przez Sąd Rejonowy, który wskazał, że „pozbawienie ubezpieczonej zasiłku chorobowego za długi okres przebywania na zwolnieniach lekarskich z powodu incydentalnego zajęcia podważałoby zaufanie jednostki do państwa, czyniło iluzoryczną zasadę zabezpieczenia społecznego i byłoby w sposób oczywisty niesprawiedliwe” (zob. Wyrok SR w Łomży z 24.09.2024 r., IV U 115/24, LEX nr 3763222).

Druga z przesłanek jest już trochę łatwiejsza do zastosowania. Panuje raczej ogólna zgoda co do tego, że nie powinno się korzystać ze zwolnienia L4 w celu wyremontowania domu, ale i ona nastręcza pewne trudności w stosowaniu. Ostatnio głośno było o sprawie ubezpieczonego, któremu ZUS nie wypłacił zasiłku uznając, że mężczyzna wykorzystywał zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem – mężczyzna udał się do centrum leczniczego w Meksyku. ZUS nie zwrócił jednak uwagi na zalecenia lekarza dotyczące zmiany pobytu. Ostatecznie, również i w tym przypadku Sąd stanął po stronie ubezpieczonego, uznając że ten prawidłowo zinterpretował zalecenia lekarskie (Wyrok SR w Rybniku z 14.10.2024 r., V U 82/24, LEX nr 3824612).

PRZESŁANKI UTRATY PRAWA DO ZASIŁKU – CO PLANUJE USTAWODAWCA?

Nowelizacja nie tylko rozszerza katalog przesłanek, ale wprowadza też niezbędne definicje. Po jej wejściu w życie, prawo do zasiłku będzie się traciło:

• w przypadku wykonywania pracy zarobkowej – z tą różnicą, że ustawodawca podjął się próby zdefiniowania pojęcia pracy zarobkowej,
• podejmowania aktywności niezgodnej z celem zwolnienia, lub
• przebywania w innym miejscu, niż wskazane w zwolnieniu.

Pracę zarobkową zdefiniowano jako każdą czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności, np. podjęcie czynności, której zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta (np. podpisanie faktur, listów przewozowych, innych dokumentów) nie będzie prowadziło do odebrania świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Kolejną przesłanką utraty prawa do zasiłku chorobowego będzie podejmowanie aktywności niezgodnej z celem tego zwolnienia. Za taką aktywność uznano wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. W mojej ocenie, chodzi tutaj o takie sytuacje, jak wyjście na zakupy czy odebranie dziecka z przedszkola – czasem po prostu trzeba je wykonać i nie powinny one grozić utratą zasiłku.

Ostatnią przesłanką będzie przebywanie w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu, chyba że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. Ułatwi ona wyjazdy w celach zdrowotnych.

PRACA W TRAKCIE ZWOLNIENIA?

Istotną zmianą, którą ma wprowadzić nowelizacja, jest też powiązanie niezdolności do pracy z tytułem do ubezpieczenia społecznego. Jeżeli wystawiający zwolnienie od pracy wskaże, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na jej rodzaj, to pracownik nie utraci prawa do zasiłku. W debacie publicznej pojawiają się głosy o tzw. żonglowaniu zwolnieniami w celu uzyskania podwójnego wynagrodzenia. Wydaje się jednak, że więcej możemy zyskać na takiej regulacji. W uzasadnieniu do ustawy jako przykład zastosowania tego przepisu ustawodawca przywołał sytuację chirurga ze złamanym palcem, który chociaż operacji nie przeprowadzi, to z pewnością może wygłosić wartościowy wykład dla studentów.

 ***

Jak na razie pozostaje nam cierpliwie (lub też nie) czekać na pojawienie się ustawy w Sejmie i… pilnować się przebywając na zwolnieniach. 🙂

Karolina Młyńczak
Associate

karolina.mlynczak@dzp.pl