Co z tą opieką? Czy opieka farmaceutyczna może być świadczona poprzez aplikację mobilną?

Choć opieka farmaceutyczna została wprowadzona do polskiego systemu prawnego już ponad 2 lata temu, w ramach przepisów ustawy o zawodzie farmaceuty, to nieustannie budzi kolejne wątpliwości. Kluczowe z nich dotyczą przede wszystkim miejsca udzielania świadczeń – czy apteka to jedyne miejsce, gdzie pacjent może skorzystać z uprawnień farmaceuty? Takiego zdania jest Lubuski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny. 

OPIEKA DOSTĘPNA, ALE TYLKO W APTECE

Pod koniec sierpnia Lubuski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny wydał negatywną decyzję w postępowaniu w sprawie podejrzenia prowadzenia reklamy aptek za pośrednictwem aplikacji mobilnej (WIFG.8523.3.1.2022). Choć organ finalnie uznał aktywność prowadzoną przez podmiot za pośrednictwem aplikacji za niedozwolone naruszenie zakazu reklamy aptek, to istotnym argumentem obronnym strony, miało być używanie aplikacji jako narzędzia wsparcia opieki farmaceutycznej.

Z tym stanowiskiem nie zgodził się Organ i postanowił zwrócić uwagę również na tę kwestię w treści uzasadnienia. Zdaniem WIF, ze względu na aktualne brzmienie przepisów art. 86 ust. 1 i 2 ustawy Prawo farmaceutyczne, opieka farmaceutyczna jest dedykowana wykonywaniu jej wyłącznie w aptekach ogólnodostępnych. Wynika to wprost z przywołanego przepisu art. 86 ust. 1 Prawa farmaceutycznego, zgodnie z którym nazwa apteka zastrzeżona jest wyłącznie dla miejsca sprawowania m.in. opieki farmaceutycznej, co należy interpretować w ten sposób, że jeżeli tego rodzaju opieka może być gdzieś realizowana, to jedynym właściwym miejscem jest apteka ogólnodostępna.

Powyższe stanowisko to  cytat z wypowiedzi specjalisty w Biurze Komunikacji MZ z kwietnia 2022 r., zakończony podsumowaniem, że sprawowanie opieki farmaceutycznej w innych podmiotach nie jest i nigdy nie było brane pod uwagę. Czy aby na pewno? Przyjrzyjmy się jak wygląda praktyka.

PUNKTY OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ POZA APTEKĄ

Wychodząc naprzeciw przywołanemu wyżej stanowisku, jego twórca – Ministerstwo Zdrowia – dotychczas prezentowało zgoła odmienne podejście. Po pierwsze, już w treści uzasadnienia do długo wyczekiwanej ustawy o zawodzie farmaceuty wskazywano, że:

• „W art. 4 ust. 4 projektu ustawy wskazano zadania zawodowe, które mogą być wykonywane przez farmaceutę także poza apteką (s. 16 uzasadnienia)”;
• Prowadzenie tego typu działalności [profilaktycznej, edukacyjnej i na rzecz promocji zdrowia, przyp. – autorzy] przez farmaceutów w aptekach [ale nie wyłącznie, przyp. – autorzy], jest na świecie dość powszechne (s.17 uzasadnienia)”;
• „Zawód farmaceuty może być wykonywany nie tylko w aptece (s. 11)”.

Kolejno światło dzienne ujrzał obszerny raport przygotowany przy wsparciu Ministerstwa Zdrowia o opiece farmaceutycznej – kompleksowa analiza procesu jej wdrożenia. Tam również znalazły się bezpośrednie odniesienia do rozważanej możliwości świadczenia opieki farmaceutycznej poza apteką, np. ,,Istnieje również możliwość świadczenia opieki farmaceutycznej przez farmaceutów poza apteką, np. w lokalu zarejestrowanej Indywidualnej lub Grupowej Praktyki Farmaceutycznej.”.

Z pytaniem o miejsce świadczenia opieki farmaceutycznej próbował zmierzyć się również Główny Inspektor Farmaceutyczny w przygotowanemu przez siebie Q&A. W pierwotnej wersji organ wskazał, że świadczenie usług farmaceutycznych czy zadań zawodowych farmaceuty powinno być prowadzone w ramach działalności apteki. Prowadzenie działań składających się na wykonywanie zawodu farmaceuty w formie niezgodnej z przepisami może potencjalnie spowodować odpowiedzialność dyscyplinarną.

Po kilku godzinach odpowiedź doznała jednak modyfikacji – cytując art. 86 ust. 2 PF GIF wskazał, że prowadzenie przez farmaceutę działalności edukacyjnej, promującej zdrowie poza apteką, np. prowadzenie wykładów, spotkań, konferencji, itp. nie stanowi przejawu wykonywania zawodu farmaceuty w rozumieniu przepisów ustawy o zawodzie farmaceuty. Działalność taka nie grozi również odpowiedzialnością karną na podstawie przepisów ustawy – Prawo farmaceutyczne oraz przepisów ustawy o zawodzie farmaceuty – nadal więc brak było i jest jednoznacznej interpretacji.

W międzyczasie swoje stanowisko wydała również Naczelna Rada Aptekarska, uznając, że niektóre formy samodzielnego wykonywania zawodu farmaceuty mogą być wykonywane również poza apteką i należą do nich m.in. sprawowanie opieki farmaceutycznej – w formie uprawniającej do udzielania świadczeń zdrowotnych. Ww. enigmatyczny zapis, niestety nie doczekał się swojego rozwinięcia.

NRA wprost przyznała przy tym możliwość świadczenia poza apteką usług farmaceutycznych (przeprowadzania wywiadu farmaceutycznego, udzielanie porady farmaceutycznej) czy wykonywania zadań zawodowych.

CO NA TO RYNEK?

Nie trzeba było jednak długo czekać, aby rynek sam zweryfikował niejednoznaczne przepisy. Chwilę po wejściu w życie ustawy jeden z farmaceutów zdecydował się na umieszczenie za pośrednictwem portalu allegro.pl ogłoszenia o świadczonych przez niego na odległość usług opieki farmaceutycznej. Przed rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej wszczęte zostało postępowanie, które finalnie zakończyło się umorzeniem (farmaceuta po wszczęciu postępowania usunął z ogłoszenia informacje o opiece farmaceutycznej i pełnionych przez niego funkcjach oraz wskazał, że nikt z usług jeszcze nie skorzystał). Rzecznik uznał, że zachowanie farmaceuty cechowało się niską społeczną szkodliwością czynu, ale  w żadnym zakresie nie odniósł się do kwestii oferowania opieki farmaceutycznej poza apteką.

Kolejno początek wojny w Ukrainie stał się motywatorem do zaangażowania farmaceutów w pomoc uchodźcom. Przy wsparciu okręgowych izb aptekarskich powstawały aktywnie działające mobilne punkty opieki farmaceutycznej w punktach recepcyjnych dla uchodźców. Działania te nie tylko były wspierane przez organy samorządu, ale również nie były kwestionowane, mimo, że przepisy na czas kryzysu nie zmieniły swojego brzmienia.

Punkt opieki farmaceutycznej zlokalizowany poza apteką aktywnie promowało również miasto Poznań, które utworzyło taki punkt dla mieszkańców po 70 roku życia. Mieszkańcy Poznania mogą udać się do budynku należącego do Uniwersytetu Medycznego i otrzymać bezpłatną pomoc farmaceuty – aktualnie punkt prowadzi program przeglądu lekowego[1].

JAK W KOŃCU JEST?

Mimo istniejących wątpliwości widzimy szereg argumentów prawnych i praktycznych, które przemawiają za możliwością świadczenia opieki farmaceutycznej poza lokalem apteki ogólnodostępnej. Jeżeli rozważają Państwo wdrożenie takiego modelu w ramach prowadzonych przez siebie działalności chętnie wesprzemy Państwa w tym zakresie.

[1] https://bip.poznan.pl/bip/aktualnosci/punkt-opieki-farmaceutycznej,208139.html