Grzyby w żywności – wykaz grzybów rozszerzony o 25 nowych gatunków

18 listopada weszło w życie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych, środków spożywczych zawierających grzyby oraz uprawnień klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy. [1] W znowelizowanym rozporządzeniu zmianie uległ między innymi Załącznik numer 1 stanowiący wykaz grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych oraz środków spożywczych zawierających grzyby  (dalej jako „Wykaz”).

Prace nad nowelizacją rozporządzenia trwały prawie rok, a o pierwotnej wersji pisaliśmy tu: [link].

Poniżej przedstawiamy podsumowanie najważniejszych zmian:

1. Względem pierwotnego projektu rozporządzenia zmieniającego, w Wykazie nie znalazły się:

• białoporek brzozowy – Fomitopsis betulina (Bull.) B.K.Cui, M.L.Han & Y.C.Dai;
• łuskwiak tłustawy – Pholiota adiposa (Batsch) P.Kumm.;
• pniarek lekarski – Fomitopsis officinalis (Vill.) Bondartsev & Singer, pochodzący wyłącznie z uprawy;
• wrośniak różnobarwny – Trametes versicolor (L.) Lloyd;

2. Względem obowiązującego dotychczas rozporządzenia w sprawie grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych, środków spożywczych zawierających grzyby oraz uprawnień klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy[2]

1) Dodano 25 gatunków grzybów:

• boczniak cytrynowy – Pleurotus citrinopileatus (Singer);
• boczniak florydzki – Pleurotus florida (Singer);
• boczniak łyżkowaty – Pleurotus pulmonarius (Fr.) Quél.;
• boczniak mikołajkowy – Pleurotus eryngii (DC.) Quél., pochodzący wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; – Pozyskanie grzybów tego gatunku z dzikich populacji spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga uzyskania zezwolenia, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 50 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2022 r. poz. 916, 1726 i 2185);
• boczniak różowy – Pleurotus djamor (Rumph. ex Fr.) Boedijn;
• bokownik wiązowy – Hypsizygus ulmarius (Bull.) Redhead;
• czernidłak kołpakowaty – Coprinus comatus (O.F. Müll.) Pers.;
• gąsówka fioletowawa – Clitocybe nuda (Bull.) H.E. Bigelow & A.H. Sm.;
• gęśnica indyjska – Calocybe indica Purkay. & A. Chandra;
• lakownica żółtawa – Ganoderma lucidum (Curtis) P. Karst, pochodzący wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• maczużnik bojowy – Cordyceps militaris (L.) Link;
• pieczarka brazylijska – Agaricus subrufescens Peck;
• pierścieniak uprawny – Stropharia rugosoannulata Farl. ex Murrill;
• płomiennica zimowa – Flammulina velutipes (Curtis) Singer; wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• podblaszek (Buna shimeji) – Hypsizygus tessellatus (Bull.) Singer oraz Hypsizygus marmoreus (Bull.) Singer;
• polówka wiązkowa – Cyclocybe aegerita (cylindracea) (V. Brig.) Vizzini;
• siedzuń sosnowy – Sparassis crispa (Wulfen) Fr.;
• soplówka bukowa – Hericium coralloides (Scop.) , pochodząca wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• soplówka jeżowata – Hericium erinaceus (Bull.) Pers., pochodząca wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• trufla Borcha, trufla biaława – Tuber borchii Vittad.;
• trufla chińska – Tuber indicum;
• zimówka aksamitnotrzonowa – Flammulina velutipes (Curtis) Singer;
• żagiew wielogłowa – Polyporus umbellatus (Pers.) Fr., pochodząca spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• żagwica listkowata – Grifola frondosa (Dicks.) Gray, pochodząca wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• żółciak siarkowy – Laetiporus sulphureus (Bull.) Murrill

2) Dla następujących gatunków doprecyzowano, że mogą pochodzić wyłącznie z uprawy lub spoza terytorium RP:

• łuskwiak nameko – Pholiota nameko (T. Itô) S. Ito et S. Imai.;
• pochwiak wielkopochwowy (pochwiasty) – Volvariella volvacea (Bull.) Singer,Singer,
• twardnik japoński (Shiitake) – Lentinula edodes (Berk.) Pegler;
• uszak gęstowłosy (grzyby mun) – Auricularia polytricha (Mont.) Sacc.

Powyższe grzyby pozyskiwane w sposób inny niż z uprawy lub spoza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz przetwory grzybowe i środki spożywcze zawierające takie grzyby, mogą pozostawać w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 31 marca 2023 r.

Pełna treść rozporządzenia znajduje się pod tym linkiem.

Niezależnie od postanowień nowego rozporządzenia, stosowanie grzybów w żywności wymaga uwzględnienia innych szczególnych przepisów unijnych i krajowych dotyczących jakości i bezpieczeństwa żywności, w tym wymagań dotyczących:

• właściwej klasyfikacji – np. żywność powszechnego spożycia, suplement diety, produkt leczniczy,
• oznakowania – informacje obowiązkowe (np. nazwy preparatów z grzybów) i dobrowolne (np. oświadczenia dotyczące zrównoważonej produkcji, wegańskiego charakteru produktu),
• reklamy – np. komunikowanie korzyści zdrowotnych.

W związku z dynamicznym rozwojem nowych produktów spożywczych z grzybów (np. alternatywne białka lub inne substancje bioaktywne), przed wdrożeniem na rynek warto wykonać ocenę zgodności z przepisami dotyczącymi nowej żywności. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 wskazuje kilka kategorii żywności z grzybów, które mogą wymagać zezwoleń na poziomie unijnym. Dotyczy to w szczególności żywności:

• składającej się, wyekstrahowanej lub produkowanej z grzybów,
• składającej się, wyekstrahowanej lub produkowanej z kultury komórkowej grzybów,

której nie stosowano w znacznym stopniu w Unii do spożycia przez ludzi przed 15 maja 1997 r., (niezależnie od dat przystąpienia państw członkowskich do Unii).

Odnośnie do powyższego warto podkreślić, że pomimo długiej historii konsumpcji niektórych owocników, produkty otrzymane z grzybni tego samego gatunku mogą podlegać rozporządzeniu (UE) 2015/2283 w sprawie nowej żywności. Dokonując oceny statusu nowego produktu należy uwzględnić kilka wyjątków o charakterze technologicznym, które mogą mieć wpływ na status produktu jak również produkty, które już zostały autoryzowane jako nowa żywność w UE, np.:

• olej z grzyba Mortierella alpina o wysokiej zawartości kwasu arachidonowego,
• wyciąg chitozanowy z grzybów (Agaricus bisporus; Aspergillus niger),
• ekstrakt z grzybni grzyba shiitake (Lentinula edodes).

Jeżeli którekolwiek z zagadnień prawnych, dotyczące wprowadzania na rynek żywności bądź innych rodzajów produktów konsumenckich na bazie grzybów wymaga wsparcia odpowiednią analizą to nasz Zespół Life Sciences jest gotów do tego aby wesprzeć Państwa projekt. Zachęcamy do kontaktu pod adresem: dzp@dzp.pl .

[1] Dz. U z 18.11.2022 Poz. 2365

[2] Dz. U. z 2020 r. poz. 1048 z późn. zm.