„Najlepiej spożyć przed …. Często dobre dłużej” – nadchodzi ważna zmiana rozporządzenia nr 1169/2011

Ograniczenie strat i marnotrawienia żywności jest niezbędne na drodze do zrównoważenia unijnego systemu żywnościowego. W ramach strategii „od pola do stołu” Komisja Europejska zobowiązała się do zmniejszenia o połowę ilości odpadów żywnościowych na mieszkańca na poziomie detalicznym i konsumenckim do 2030 r., m.in. poprzez konkretne rozwiązania prawne. Jednym z takich rozwiązań jest, planowana od dłuższego czasu, zmiana przepisów dotyczących przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (rozporządzenie nr 1169/2011) odnośnie do okresu przydatności do spożycia.

Obecnie rozporządzenie nr 1169/2011 przewiduje dwa sposoby oznaczania okresu trwałości środków spożywczych:

• termin przydatności do spożycia (dalej: „TPS”), oznaczany z użyciem sformułowania „Należy spożyć do” oraz
• data minimalnej trwałości (dalej: „DMT”), oznaczana z użyciem sformułowania „Najlepiej spożyć przed (lub) Najlepiej spożyć przed końcem”.

Obowiązek określania DMT lub TPS spoczywa na podmiotach branży spożywczej przy czym, poza nielicznymi wyjątkami – np. jaja spożywcze, prawo unijne nie określa zasad wyboru pomiędzy oznaczeniem DMT lub TPS. Przedsiębiorcy jako profesjonalni uczestnicy rynku na ogół nie mają problemów z rozróżnieniem terminu DMT i TPS, jednak dla blisko 50% konsumentów różnice pomiędzy tymi terminami nie są oczywiste. W konsekwencji powyższego żywność, która nadal nadaje się do spożycia po upływie DMT, może zostać przedwcześnie wyrzucona. Szacuje się, że nawet 10 % z 88 milionów ton odpadów żywnościowych wytwarzanych corocznie w UE ma związek z oznaczeniem dat i niewłaściwym ich rozumieniem przez konsumentów. Przy czym z punktu widzenia bezpieczeństwa i interesu ekonomicznego konsumentów różnica jest zasadnicza.

Żywność po upływie TPS uznaje się za niebezpieczną. DMT oznacza datę, do której dany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości pod warunkiem jego właściwego przechowywania. Zatem po upływie DMT co do zasady bezpieczeństwo żywności nie jest kwestionowane, natomiast może wystąpić pogorszenie cech organoleptycznych (np. smak, zapach, kolor, chrupkość, konsystencja) oraz wartości odżywczej (np. degradacja składników odżywczych lub innych substancji bioaktywnych). Środki spożywcze oznaczane DMT mogą być bezpiecznie spożywane przez konsumentów po tej dacie, dlatego w celu walki z marnotrawieniem żywności podjęto prace legislacyjne w  tym celu, aby oznaczenia stały się bardziej zrozumiałe dla konsumentów.

Postanowienia artykułu 46 rozporządzenia nr 1169/2011 przyznają Komisji uprawnienia do zmiany treści załączników aby uwzględnić postęp techniczny, rozwój naukowy, zdrowie konsumentów lub potrzebę konsumentów w zakresie informacji. Długo oczekiwana propozycja Komisji przewiduje następującą propozycję zmiany załącznika X do rozporządzenia nr 1169/2011 odnośnie do oznaczania DMT:

Projekt rozporządzenia przewiduje, że środki spożywcze opatrzone etykietami niespełniającymi postanowień nowego rozporządzenia, które zostały wprowadzone do obrotu przed wejściem w życie nowych przepisów, będą mogły pozostać w obrocie do wyczerpania zapasów. Na obecnym etapie Komisja proponuje aby stosowanie nowych wymogów dotyczących oznaczania DMT nastąpiło po upływie 3 lat od daty wejścia w życie projektowanego rozporządzenia.

Propozycja zmian została przygotowana na podstawie wyników kilku badań. To powinno przełożyć się na poprawne zrozumienie nowego systemu oznaczania DMT przez konsumentów i zmniejszyć ilość żywności marnotrawionej w gospodarstwach domowych.

Miejmy nadzieję, że do czasu wejścia w życie nowoprojektowanych oznaczeń DMT, odpowiednie zmiany zostaną wprowadzone także na poziomie krajowym. Obecnie obowiązujące postanowienia ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia ograniczają możliwość obrotu żywnością zarówno po upływie TPS jak również DMT. Brak zmian w tym zakresie może spowodować, że zmniejszenie problemu marnotrawienia żywności na poziomie obrotu handlowego nie osiągnie tak spektakularnych efektów jakie są oczekiwane.

Nasz Zespół Prawa Żywnościowego na bieżąco monitoruje środowisko prawne, orzecznictwo i praktykę krajowych organów urzędowej kontroli w celu dostarczenia najlepszych i konkurencyjnych rozwiązań na rynku. W przypadku pytań dotyczących powyższego zagadnienia lub innych regulacji zachęcamy do kontaktu.

Piśmiennictwo (wybrane):

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 z późn. zm.).
• Strategia „Od pola do stołu”. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 października 2021 r. w sprawie strategii „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego (Dz. U. UE. C. z 2022 r. Nr 184, str. 2).
• KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego. Bruksela, dnia 20.5.2020. COM(2020) 381 final.