Nowe rozporządzenie określające najwyższe dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń w żywności

W dniu 25 maja 2023 r. wchodzi w życie Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/915 z dnia 25 kwietnia 2023 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów niektórych zanieczyszczeń w żywności (Dz.U. L 119 z 5.5.2023, str. 103—157, dalej jako „Rozporządzenie”). Przedmiotowe Rozporządzenie uchyla dotychczas obowiązujące, a wielokrotnie nowelizowane, rozporządzenie (WE) nr 1881/2006.

Zgodnie z Rozporządzeniem, żywność wymieniona w załączniku I nie może być wprowadzana do obrotu i nie może być stosowana jako surowiec do produkcji żywności lub jako składnik żywności, jeżeli zawiera zanieczyszczenie, którego poziom przekracza najwyższy dopuszczalny poziom (dalej również jako „NDP”) określony w załączniku. Żywność zgodna z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami określonymi w załączniku I nie może być mieszana z żywnością, która przekracza te poziomy. Najwyższe dopuszczalne poziomy określone w załączniku I mają zastosowanie do żywności w postaci wprowadzanej do obrotu i do jadalnych części danej żywności, chyba że w załączniku tym określono inaczej.

Rozporządzenie wyróżnia szczególne zasady odnośnie żywności suszonej, rozcieńczonej, przetworzonej i wieloskładnikowej. W przypadku braku szczególnych NDP dla tego rodzaju środków spożywczych, należy uwzględnić kilka dodatkowych aspektów. Są to: zmiany stężenia zanieczyszczenia, spowodowane procesami suszenia lub rozcieńczania lub innymi procesami przetwórczymi, proporcje składników oraz analityczne granice oznaczalności.

Nowe Rozporządzenie przewiduje również zakaz detoksykacji poprzez obróbkę chemiczną żywności zawierającej zanieczyszczenia wymienione w załączniku I ze względu na brak danych toksykologicznych i dowodów naukowych na bezpieczeństwo metabolitów powstałych w wyniku detoksykacji chemicznej.

Specjalne zasady ustanowiono również dla żywności, która ma być sortowana lub poddana innej fizycznej obróbce przed wprowadzeniem do obrotu z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego lub do zastosowania jako składnik żywności oraz dla oznakowania orzeszków ziemnych, innych nasion oleistych, ich produktów pochodnych i zbóż.

Rozporządzenie zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami przewiduje odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą żywność wymieniona w załączniku I nie może być wprowadzana do obrotu i nie może być stosowana jako surowiec do produkcji żywności lub jako składnik żywności, jeżeli zawiera zanieczyszczenie, którego poziom przekracza NDP określony w załączniku.

Przy spełnieniu określonych warunków, Łotwa, Finlandia i Szwecja zostały upoważnione do zezwalania na wprowadzanie do obrotu na swoich rynkach z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego dziko żyjącego łososia oraz produktów z niego otrzymywanych, pochodzących z regionu Morza Bałtyckiego, w których poziom dioksyn, DL-PCB lub NDL-PCB jest wyższy niż poziomy określone w załączniku I.

Finlandia i Szwecja mogą natomiast zezwalać na wprowadzanie dziko żyjącego śledzia bałtyckiego o długości większej niż 17 cm, dziko żyjącego golca, dziko żyjącego minoga rzecznego i dziko żyjącej troci oraz produktów z nich otrzymywanych, pochodzących z regionu Morza Bałtyckiego, w których poziom dioksyn, DL-PCB lub NDL-PCB jest wyższy niż poziomy określone w załączniku I.

Grupa państw (Irlandia, Chorwacja, Cypr, Hiszpania, Polska, Portugalia, Łotwa, Słowacja, Finlandia i Szwecja) przy spełnieniu określonych warunków i wyłącznie w zakresie określonych produktów, może zezwalać na wprowadzanie do obrotu na swoich rynkach z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego tradycyjne wędzone mięsa i produkty mięsne, wędzone na swoim terytorium i wykazujące poziomy WWA wyższe od poziomów określonych w załączniku I, o ile produkty te nie zawierają więcej niż 5,0 pg/kg benzo(a)pirenu oraz 30,0 pg/kg sumy benzo(a)pirenu, benz(a)antracenu, benzo(b)fluorantenu i chryzenu. Przykładowo, dla Irlandii, Chorwacji, Cypru, Hiszpanii, Polski i Portugalii są to tradycyjnie wędzone mięsa i produkty mięsne, a dla Łotwy tradycyjnie wędzone mięso wieprzowe, mięso z kurczaka wędzone na gorąco, kiełbasy wędzone na gorąco i mięso zwierząt dzikich wędzone na gorąco.

Co istotne, w Rozporządzeniu powtórzono środki przejściowe dotyczące wybranych kategorii żywności, odnośnie których NDP były zmieniane w przeszłości. Powyższe dotyczy zmian w NDP arsenu, rtęci, alkaloidów (tropanowych, sporyszu, opium), ochratoksyny A, cyjanowodoru oraz dioksyn, THC i substancji perfluoroalkilowych. W przepisie wskazano terminy, w jakich dane środki spożywcze mogą pozostać w obrocie do upływu daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia.

Z punktu widzenia przedsiębiorców, wartym podkreślenia jest, że ciężar udowodnienia daty wprowadzenia zgodnie z prawem produktów do obrotu spoczywa na podmiocie prowadzącym przedsiębiorstwo spożywcze.