Ruszyły prace nad nowelizacją ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Pismem z 20 lutego 2015 r. rząd wyraził zgodę na opracowanie przez Ministra Zdrowia projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw. Projekt zostanie przygotowany na podstawie założeń przyjętych przez Radę Ministrów 27 stycznia 2015 r.

Jak wynika z założeń, celem planowanej nowelizacji jest uregulowanie kwestii dotyczących:

• praw pacjenta w zakresie dostępu do dokumentacji medycznej oraz ochrony danych osobowych i informacji o stanie zdrowia – w kierunku zapewnienia należytej ochrony tych danych, jednoznacznego określenia sposobów i kosztów udostępnienia dokumentacji medycznej oraz osób uprawnionych do jej uzyskania i przetwarzania;
• funkcjonowania wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych;
• zakresu uprawnień Rzecznika Praw Pacjenta i zwiększenia ich efektywności w przypadkach naruszenia praw pacjenta;
• uproszczenia procedury wniesienia sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego i przyspieszenia trybu jego rozpatrywania przez Komisję Lekarską działającą przy Rzeczniku Praw Pacjenta.

Nowelizacja ma objąć w szczególności:

• Zasady postępowania z dokumentacją medyczną po zakończeniu działalności leczniczej

Projekt założeń przewiduje, że po zakończeniu działalności podmiotu leczniczego, zgromadzona przez niego dokumentacja medyczna będzie przekazywana – odpowiednio – podmiotowi, który przejmuje zadania likwidowanego podmiotu leczniczego w przypadku SPZOZ, jednostek budżetowych i instytutów badawczych, a w przypadku pozostałych podmiotów leczniczych (przedsiębiorców, fundacji, stowarzyszeń) – podmiotowi, z którym zawarły one stosowne porozumienie, zaś w braku porozumienia – podmiotowi uprawnionemu do przechowywania takiej dokumentacji, na koszt przekazującego, przez czas określony w ustawie.

Podobnie w razie zakończenia działalności przez osoby wykonujące zawód w ramach praktyki zawodowej. W myśl założeń do projektu, będą one zobowiązane do przekazania dokumentacji do odpłatnego przechowywania przez uprawniony podmiot. Natomiast w przypadku, gdy zakończenie działalności spowodowane jest śmiercią osoby wykonującej zawód w ramach praktyki zawodowej, za zabezpieczenie dokumentacji odpowiada właściwy samorząd zawodowy, tj. okręgowa izba lekarska lub okręgowa izba pielęgniarek i położnych.

• Sposoby udostępniania dokumentacji medycznej

Zmiany przewidują objęcie regulacją ustawową zasad udostępniania dokumentacji w obu postaciach – papierowej i elektronicznej. Udostępnienie dokumentacji papierowej będzie następować w formie wglądu, sporządzenia kopii, odpisów lub wyciągów, a w określonych przypadkach również przez wypożyczenie oryginału. W celu zapobieżenia jego przypadkowemu zniszczeniu lub zagubieniu zakłada się, że oryginały będą wydawane wyłącznie na żądanie organów władzy publicznej i sądów oraz wówczas, gdy sporządzenie kopii powodowałoby zwłokę w udzieleniu świadczenia zdrowotnego zagrażającą życiu lub zdrowiu pacjenta. Nowym sposobem udostępnienia papierowej dokumentacji medycznej będzie wykonanie skanu – na wniosek uprawnionego podmiotu – zapisywanego następnie na nośniku informatycznym lub przekazywanego drogą elektroniczną.

W ten sam sposób, tj. przez zapis na informatycznym nośniku danych lub za pośrednictwem elektronicznej transmisji danych, udostępniana będzie dokumentacja prowadzona w formie elektronicznej.

• Opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej

W celu ograniczenia liczby wniosków o udostępnienie oryginału dokumentacji medycznej, proponuje się obniżenie maksymalnej wysokości opłaty ponoszonej przez pacjenta za sporządzenie jej kopii w ramach podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych do 50 groszy za jedną stronę oraz zastosowanie tej stawki zarówno do opłat za wykonanie skanu dokumentacji papierowej, jak i wydruku z dokumentacji prowadzonej w formie elektronicznej. Obniżeniu ma ulec także opłata za wydanie dokumentacji na informatycznym nośniku danych – jej maksymalna wysokość będzie wynosić 1,5 zł.

• Usprawnienia pracy wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych

Założenia do projektu ustawy przewidują skrócenie z 30 do 21 dni terminu, w którym kierownik podmiotu leczniczego przedstawia swoje stanowisko wobec wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego. Jego nieprzedstawienie w terminie ma skutkować uznaniem wniosku za zaakceptowany w zakresie okoliczności w nim wskazanych oraz co do proponowanej wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia.

Na tym etapie postępowania planuje się również odstąpić od przedstawiania pisemnego stanowiska przez ubezpieczyciela. Komisja będzie też mogła pominąć dowód z zeznań świadka w razie jego nieusprawiedliwionej nieobecności, gdy ustalenie istotnych okoliczności sprawy możliwe będzie na podstawie innych środków dowodowych.

Ponadto, w myśl założeń, zwoływania posiedzenia komisji nie będzie wymagała formalna kontrola wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego – pod tym względem ma go badać przewodniczący komisji lub jego zastępca, decydując odpowiednio o przekazaniu wniosku podmiotowi leczniczemu w celu przedstawienia stanowiska albo o zwrocie wnioskodawcy. Odrzucenie niekompletnego lub nienależycie opłaconego wniosku następowałoby wówczas dopiero w razie nieusunięcia wskazanych braków w wyznaczonym terminie.

Planuje się również upoważnienie Ministra Zdrowia do określenia, w drodze rozporządzenia, ramowego wzoru regulaminu działania komisji – w celu zapewnienia jednolitej organizacji ich pracy.

• Uprawnienia Rzecznika Praw Pacjenta

Założenia do projektu ustawy przewidują przyznanie Rzecznikowi Praw Pacjenta uprawnienia do nakładania w drodze decyzji kary finansowej na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych – w przypadku stwierdzenia ponownego naruszenia tego samego prawa pacjenta. W sprawach z zakresu zbiorowych praw pacjenta Rzecznik miałby prawo nakładania kary finansowej na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych w razie ustalenia, że ponownie podjął on te same działania, które zostały uprzednio uznane za praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjenta. Ponadto planuje się zobowiązanie podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych oraz organów, organizacji i instytucji, do których zwraca się Rzecznik do współdziałania z nim i udzielania mu pomocy, w szczególności zaś do zapewnienia mu dostępu do akt i dokumentów badanej sprawy oraz udzielania żądanych informacji i wyjaśnień.

Przewiduje się również stworzenie pacjentom możliwości złożenia skargi do sądu administracyjnego na rozstrzygnięcia Rzecznika Praw Pacjenta w sprawach indywidualnych.

• Sprzeciw wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego

W celu uproszczenia instytucji sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarza planuje się zniesienie wymogu wskazania w sprzeciwie przepisu prawa, z którego wynikają prawa lub obowiązki pacjenta, na które opinia lub orzeczenia ma wpływ. Zmiany przewidują również doprecyzowanie, że sprzeciw przysługuje także w przypadku odmowy wydania opinii lub orzeczenia oraz odmowy skierowania na badania diagnostyczne, jeśli są one niezbędne do wydania takiej opinii lub orzeczenia. W związku z tym konieczne będzie wprowadzenie ustawowego obowiązku dokonywania stosownych adnotacji w dokumentacji medycznej pacjenta.

Proponuje się skrócenie z 30 do 10 dni terminu wydania przez Komisję Lekarską działającą przy Rzeczniku Praw Pacjenta orzeczenia w sprawie sprzeciwu. Sprzeciw będzie też można wnosić drogą elektroniczną za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP).

Orzeczenie Komisji Lekarskiej miałoby poza tym zastępować opinię lub orzeczenie lekarza objęte sprzeciwem.

dr Anna Hlebicka-Józefowicz
Adwokat, Partner

anna.hlebicka-jozefowicz@dzp.pl