ShareW dniu 26 lutego 2022 roku na stronie NFZ opublikowano komunikat dot. możliwości udzielania pomocy medycznej dla obywateli Ukrainy przybywających do Polski na skutek wybuchu konfliktu zbrojnego. Wskazuje on nowe zasady udzielania oraz rozliczania świadczeń zdrowotnych. Na chwilę obecną nie przedstawiono jeszcze projektu dedykowanych temu tematowi rozwiązań prawnych.
Zgodnie z informacjami przekazanymi w ww. komunikacie, NFZ rozliczy świadczenia udzielone obywatelom Ukrainy zgodnie ze stawkami przewidzianymi w umowach zawieranych pomiędzy placówką medyczną a NFZ. Dotyczy to tylko takiego obywatela Ukrainy, który posiada zaświadczenie wystawione przez Straż Graniczną RP lub odcisk stempla Straży Granicznej RP w dokumencie podróży, potwierdzające legalny pobyt na terytorium RP, po przekroczeniu granicy od 24 lutego 2022 r., w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Rozliczanie udzielonych świadczeń będzie jednak możliwe dopiero po uchwaleniu przez Rząd specjalnej ustawy w tym zakresie. Póki co jednak, dalsze szczegóły nie są znane, projekt ustawy nie został opublikowany.
W świetle obowiązujących przepisów, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o świadczeniach[1], świadczeniobiorcami, którzy mogą korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych są przede wszystkim osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, które odprowadzają składki. Osobie nieubezpieczonej również przysługuje prawo do korzystania z nieodpłatnej opieki zdrowotnej, jednakże jeżeli taka osoba:
- posiada obywatelstwo polskie lub uzyskała w RP statusu uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielonego w związku z nadaniem jej statusu uchodźcy lub udzieleniem ochrony uzupełniającej na podstawie ustawy o cudzoziemcach[2],
- ma miejsce zamieszkania na terenie Polski, czyli przebywa w Polsce z zamiarem stałego pobytu,
- jest pozbawiona jakichkolwiek dochodów lub jej dochód jest bardzo niski.
Nieubezpieczone dzieci (do 18 roku życia) oraz kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu także mogą skorzystać ze świadczeń finansowanych z budżetu państwa, jeżeli posiadają obywatelstwo polskie lub uzyskały w RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z nadaniem statusu uchodźcy lub udzieleniem ochrony uzupełniającej na podstawie ustawy o cudzoziemcach.
Ustawodawca przewidział również, że osobom nieposiadającym obywatelstwa polskiego, a niewchodzącym w żadną z ww. grup świadczeniobiorców, świadczenia są udzielane na zasadach określonych w przepisach odrębnych i umowach międzynarodowych.
Jednakże, zgodnie z art. 2 ustawy o świadczeniach, z tego rodzaju świadczeń skorzystać mogą poza obywatelami Polski, osoby będące uchodźcami lub posiadające ochronę uzupełniającą.
Status uchodźcy przysługuje osobie dopiero po przeprowadzeniu postępowania i tylko pod warunkiem, że osoba wnioskująca o przyznanie statusu spełnia warunki określone w ustawie – ucieka przed prześladowaniami na tle religijnym, rasowym, narodowościowym lub z powodu prześladowań związanych z przekonaniami politycznymi lub przynależnością do danej grupy społecznej. [3]
To oznacza, że osoby uciekające z Ukrainy nie otrzymują statusu uchodźcy automatycznie na wjeździe. Przekłada się to m.in. na zasady dostępu do leków refundowanych. W rezultacie, formalnie, osoby takie są upoważnione wyłącznie do otrzymania pełnopłatnej recepty, nawet jeżeli dany lek jest standardowo refundowany dla pacjentów polskich. NFZ zapewnia, że ma świadomość tego problemu i pracuje nad jego rozwiązaniem.[4]
Na stronie Naczelnej Izby Lekarskiej możemy także znaleźć informację, że obecnie recepty realizowane są wyłącznie z pełną odpłatnością, ale Minister Zdrowia zobowiązał się, że problem zostanie rozwiązany do końca tego tygodnia. Obecnie jednak, osoby przybywające do Polski z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym, nie są automatycznie uprawnione do świadczeń zdrowotnych i leków refundowanych.[5]
Nie oznacza to, że pomocy medycznej osobom w obecnej, szczególnej sytuacji powinno się odmawiać. NFZ ogłosiło, że specustawa, która ma zostać wprowadzona w najbliższym czasie będzie obowiązywała z mocą wsteczną, od dnia 24 lutego. W związku z tym wszelkie świadczenia udzielone obywatelom Ukrainy od dnia 24 lutego zostaną rozliczone.
Szpitale decydują się już na przyjęcie pacjentów z Ukrainy. Na przykład, Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu przyjął dzieci będące pacjentami onkologicznymi. Wojewoda dolnośląski zapewnił, że każdy Ukrainiec, który przekroczył granicę po 24 lutego jest traktowany jako uchodźca, w związku z czym powinien być traktowany na takich samych zasadach jak polscy pacjenci.[6]
Porozumienie Pracodawców Ochrony Zdrowia wystosowało list do Prezesa NFZ, w którym próbują uzyskać potwierdzenie „czy specustawa obejmować będzie również dostęp do refundowanych: leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych, przyznany z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 roku, i czy w związku z tym już obecnie recepty refundowane mogą być uchodźcom z Ukrainy na te produkty wystawiane” Z prośba do Ministra Zdrowia zwróciła się także Fundacja Alivia, będąca Fundacją onkologiczną, z prośbą o wskazanie podstawy prawnej, która umożliwiałaby kontynuację leczenia onkologicznego obywatelom Ukrainy. [7] Ministerstwo nie udzieliło jednak jeszcze żadnej oficjalnej odpowiedzi na zadane pytania.
Minister Niedzielski na konferencji prasowej, która odbyła się 2 marca zapowiedział, że żadne dodatkowe umowy na udzielanie świadczeń nie są potrzebne, a pacjent musi jedynie posiadać dokument potwierdzający legalny pobyt w Polsce. Dodatkowo, zapewnił, że ustawa nad którą trwają prace, sprawi, że wszelkie świadczenia udzielenie obywatelom Ukrainy od 24 lutego będą refundowane. Ponadto, prezes NFZ zapewnił, że „Każdy obywatel Ukrainy, który przybył do Polski, w związku z agresją militarną Rosji może liczyć na pomoc medyczną udzielaną na identycznych zasadach, jak dla polskiego pacjenta.”[8]
Jeszcze raz warto więc podkreślić, że osobom potrzebującym pomocy medycznej, które przybywają z ogarniętej wojną Ukrainy, powinna być ona udzielona. Trwają prace nad zmianami prawa, które mają unormować obecną, wyjątkową i dynamiczną sytuację.
Biorąc pod uwagę aktualną sytuację jako podmiot społecznie odpowiedzialny będziemy informować o zmianach w powyższym zakresie oraz odpowiadać na wszystkie kierowane przez Państwo pytania. Zapraszamy do kontaktu na adres e-mail: lifesciences@dzp.pl
Zespół Life Sciences Kancelarii DZP
[1] Ustawa z dnia 27 grudnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 64 ze zm.) – jako: ustawa o świadczeniach.
[2] Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2022 r. poz. 91) – jako: ustawa o cudzoziemcach.
[3] Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2021 r. poz. 1108) Art. 13 ust. 1.
[4] https://www.prawo.pl/zdrowie/czy-ukrainska-recepte-mozna-wykupic-w-polsce-czy-mozna-wystawic,513692.html
[5] https://nil.org.pl/dzialalnosc/pomoc-dla-ukrainy/5935-realizacja-recept-dla-osob-z-ukrainy
[6] https://www.wroclaw.pl/dla-mieszkanca/status-uchodzcy-pomoc-medyczna-usk-dla-ukraincow
[7] https://alivia.org.pl/wp-content/uploads/sites/10/2022/02/2022.02.25-pismo-do-MZ-w-sprawie-pacjentow-onkologicznych-z-Ukrainy.pdf
[8] https://pulsmedycyny.pl/nowak-swiadczenia-dla-uchodzcow-z-ukrainy-realizowane-po-24-lutego-beda-refundowane-1142977
Agata Mierzwa
Adwokat, Partner
agata.mierzwa@dzp.pl
