Rozszerzenie składu wspólników w spółce aptekarskiej – można, czy nie można?

W październiku 2019 r. rynek aptekarski sparaliżowały doniesienia Naczelnej Izby Aptekarskiej, która poinformowała, że spółka jawna prowadząca aptekę nie może rozszerzyć składu wspólników o spółkę z o.o.[1]. Okazuje się jednak, że twierdzenia te nie są tak jednoznaczne, jak by się można było spodziewać z doniesień NIA.

Jak wynika z opublikowanych niedawno orzeczeń wojewódzkiego sądu administracyjnego w Warszawie,  w 2019 r. zaczęły kształtować się dwie przeciwstawne linie orzecznicze w zakresie zastosowania przepisów ustawy nowelizującej Prawo farmaceutyczne z dnia 7 kwietnia 2019 r. (dalej: „Apteka dla Aptekarza”) do zezwoleń wydanych przed jej wejściem w życie.

Jak wskazuje WSA istota sporu pomiędzy przedsiębiorcami aptecznymi, a inspekcją farmaceutyczną sprowadza się do odpowiedzi na następujące pytanie „Czy do wniosku o zmianę zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, w zakresie dotyczącym zmiany nazwy i adresu prowadzonej działalności[2], mają zastosowanie wprowadzone ustawą nowelizującą (Apteka dla Aptekarza) przepisy zawierające ograniczenia osobowe dla firm prowadzących apteki ogólnodostępne?”.

Należy pamiętać, że Apteka dla Aptekarza określiła, iż:

• wyłącznie farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą lub spółka jawna / partnerska, której przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie apteki aptek i której wspólnikami (partnerami) są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu mogą prowadzić apteki ogólnodostępne;
• dotychczasowe przepisy stosuje się do postępowań o wydanie zezwolenia wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej;
• dotychczasowe zezwolenia zachowują ważność.

Dwa niekorzystne dla przedsiębiorców aptecznych rozstrzygnięcia

Faktycznie, w dwóch cytowanych przez NIA wyrokach (sygn.: VI SA/Wa 902/19 oraz VI SA/Wa 903/19), WSA uznał, że dołączenie do spółki jawnej nowego wspólnika (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) jest niedopuszczalne, gdyż tylko farmaceuta może obecnie być wspólnikiem ws półce aptecznej. W uzasadnieniach do wyroków, WSA wskazał, że:

• z zasady praworządności wynika obowiązek organu administracji publicznej stosowania przepisów obowiązujących w dniu wydania decyzji;
• w sprawie nie może mieć zastosowania przepis intertemporalny, gdyż odnosi się on wyłącznie do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy dotyczących wniosków o wydanie zezwolenia.

Trzy pozytywne dla przedsiębiorców aptecznych rozstrzygnięcia WSA

Okazuje się jednak, że w trzech innych wyrokach WSA (sygn. VI Sa/Wa 904/19, VI SA/Wa 905/19, VI SA/Wa 906/19), sąd uwzględnił skargi przedsiębiorców aptecznych kwestionujących zgodność z prawem decyzji WIF i GIF odmawiających zmiany zezwolenia ze względu na poszerzenie składu osobowego spółki jawnej o sp. z o.o., opierając swoje orzeczenia na następujących argumentach prawnych:

• ustawodawca dokonał podziału zezwoleń na prowadzenie aptek ogólnodostępnych na: zezwolenia funkcjonujące w obrocie na „starych” oraz na „nowych” zasadach. Powyższe wynika przede wszystkim z faktu, że ustawodawca nie uregulował w żaden sposób terminu na dostosowanie się przez przedsiębiorców aptecznych do nowych wymogów regulacyjnych;
• brak określenia terminu na dostosowanie się do nowych wymogów regulacyjnych wskazuje, że skutki „starego” prawa nie ustały;
• ustawodawca nie uregulował trybu dokonywania zmiany zezwoleń wydanych na dotychczasowych zasadach (tj. zasadach funkcjonujących przed wejściem w życie Apteki dla Aptekarza) odmiennie niż ma to miejsce w przypadku zezwoleń nowych. Tym samym, ustawodawca pozostawił poza zakresem ustawy nowelizującej kwestię zmiany „starych” zezwoleń;
• inna wykładnia przepisów godziłaby w prawa nabyte do korzystania z dotychczasowych zezwoleń, w tym dokonywania ich zmiany na dotychczasowych zasadach;
• za powyższą argumentacją i stanowiskiem przemawia wykładnia systemowa (w tym wykładnia systemowa zewnętrzna) tj. odwołanie się do treści art. 7a Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym wątpliwości prawne powinny być rozstrzygane na korzyść strony oraz treści art. 11 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym w przypadku zaistnienia wątpliwości do treści normy prawnej, rozstrzygane powinny być one na rzecz przedsiębiorcy.

Podsumowanie

Naszym zdaniem, WSA, w trzech pozytywnych rozstrzygnięciach (z których sentencją i uzasadnieniem się zgadzamy), słusznie zauważył przede wszystkim, że (i) przepisy ustawy nowelizującej odnoszą się wyłącznie do wniosków o wydanie zezwolenia, całkowicie pomijając kwestię postępowań o zmianę zezwolenia, (ii) ustawodawca dokonał dychotomicznego podziału zezwoleń aptecznych na zezwolenia funkcjonujące na „starych” oraz „nowych” zasadach, czemu w szczególności dał wyraz poprzez brak wyznaczenia daty na dostosowanie się przez przedsiębiorców aptecznych do nowych wymogów regulacyjnych określonych ustawą nowelizującą, (iii) zastosowanie w przedmiotowych sprawach powinna mieć konstytucyjna zasada ochrony praw nabytych wiążąca się niewątpliwie bezpośrednio z zasadą zaufania obywatela do państwa. Nie można zatem zgodzić się z twierdzeniem NIA, jakoby niedopuszczalne było dokonywanie zmian wśród wspólników spółek aptecznych prowadzących apteki przed Apteką dla Aptekarza. Przyjęcie odmiennego podejścia doprowadziłoby do absurdalnej konkluzji, że każda zmiana zezwolenia (np. wskutek administracyjnej zmiany nazwy ulicy, przy której zlokalizowana jest apteka) skutkowałaby utratą zezwolenia na prowadzenie apteki.

[1] https://www.nia.org.pl/2019/10/31/spolka-jawna-prowadzaca-apteke-nie-moze-rozszerzyc-skladu-wspolnikow-o-spolke-z-o-o/

[2] Zmiana zezwolenia jest wymagana zwykle z uwagi na fakt, że zwykła zmiana wspólnika pociąga za sobą konieczność zmiany firmy (nazwy) spółki osobowej prowadzącej aptekę.