Share
27 kwietnia 2017 r. opublikowany został wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C‑672/15 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez tribunal de grande instance de Perpignan (Francja) postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 grudnia 2015 r., w postępowaniu karnym przeciwko Noria Distribution SARL, przy udziale Procureur de la République i Union fédérale des consommateurs des P.O (Que choisir).
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych oraz postanowień traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dotyczących swobodnego przepływu towarów.
Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego prowadzonego przeciwko Noria Distribution SARL w związku z posiadaniem, wystawianiem, wystawianiem na sprzedaż lub sprzedażą suplementów diety niedopuszczonych do obrotu we Francji, odnośnie do których Noria Distribution SARL miała wiedzę, że były one zafałszowane, zepsute lub toksyczne, oraz w związku z oszustwem lub próbą oszustwa wobec kontrahentów w kwestii ryzyka związanego ze stosowaniem tych suplementów oraz istotnych cech tych produktów.
W tych okolicznościach sąd pierwszej instancji we Francji postanowił zawiesić postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującymi kwestiami:
- czy przepisy dyrektywy 2002/46 i postanowienia traktatu FUE dotyczące swobodnego przepływu towarów należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, takim jak te będące przedmiotem postępowania głównego, które nie przewidują procedury umożliwiającej wprowadzenie do obrotu w tym państwie członkowskim suplementów diety, których zawartość substancji odżywczych przekracza maksymalne dzienne ilości określone przez te przepisy i które są wytwarzane i sprzedawane zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim.
- czy dyrektywa 2002/46, jak również zasady wywodzące się z orzecznictwa wspólnotowego w przedmiocie postanowień dotyczących swobodnego przepływu towarów zezwalają na ustalenie maksymalnych dziennych poziomów witamin i składników mineralnych proporcjonalnie do zalecanego dziennego spożycia poprzez przyjęcie wartości wynoszącej trzykrotność zalecanego dziennego spożycia dla składników odżywczych obarczonych najmniejszym ryzykiem, wartości równej zalecanemu dziennemu spożyciu dla składników odżywczych obarczonych ryzykiem przekroczenia górnego bezpiecznego poziomu oraz wartości niższej od zalecanego dziennego spożycia czy wręcz zerowej dla składników odżywczych obarczonych największym ryzykiem?
- czy dyrektywa 2002/46, jak również zasady wywodzące się z orzecznictwa wspólnotowego w przedmiocie postanowień dotyczących swobodnego przepływu towarów zezwalają na ustalenie ilości w świetle samych tylko krajowych opinii naukowych, mimo że w nowych międzynarodowych opiniach przyjmuje się wyższe poziomy w identycznych warunkach użytkowania?”.
Trybunał Sprawiedliwości orzekł, iż przepisy państwa członkowskiego, które nie przewidują procedury dotyczącej wprowadzenia na rynek tego państwa członkowskiego suplementów diety, w których zawartość substancji odżywczych przekracza maksymalne dzienne poziomy określone przez te przepisy, a które są legalnie produkowane lub sprzedawane w innym państwie członkowskim są niezgodne z unijnymi przepisami, tj. dyrektywą 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych oraz postanowieniami traktatu FUE dotyczącymi swobodnego przepływu towarów.
Trybunał podkreślił bardzo ważny aspekt, jakim jest ustalanie maksymalnych ilości witamin i składników mineralnych w suplementach diety, który obejmuje trzy komponenty: ustalenie górnych limitów bezpieczeństwa w przyjmowaniu witamin i składników mineralnych ustanowionych na drodze naukowej oceny ryzyka w oparciu o powszechnie przyjęte dane naukowe uwzględniając, odpowiednio, różne stopnie wrażliwości różnych grup konsumenckich; ustalenie spożycia witamin i składników mineralnych z innych źródeł w diecie oraz uwzględnienie punktów odniesienia w spożyciu witamin i składników mineralnych dla danej grupy ludności.
Niezmiernie ważnym elementem wskazanym w wyroku Trybunału stanowiło podejście do wspomnianej powyżej oceny ryzyka, do której to należy podchodzić w sposób bardzo zindywidualizowany. Powyższa ocena ryzyka nie może być oparta na względach ogólnych lub hipotetycznych, lecz na właściwych danych naukowych. Do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, czy metoda ustalania tych ilości analizowanych w postępowaniu głównym odpowiada tym wymogom.
Dlatego też w aspekcie odpowiedzi na drugie pytanie, Trybunał orzekł, , że przepisy dyrektywy 2002/46 oraz traktatu FUE dotyczące swobodnego przepływu towarów należy interpretować w ten sposób, iż maksymalne ilości, o których mowa powyżej muszą być ustalane indywidualnie i przy uwzględnieniu wszystkich trzech kryteriów tj. górnych bezpiecznych poziomów dla danych substancji odżywczych, po przeprowadzeniu pogłębionej naukowej oceny ryzyka dla zdrowia publicznego, opartej nie na względach ogólnych lub hipotetycznych, lecz na właściwych danych naukowych.
W wyroku Trybunał jasno zostało wskazał, iż w przypadku, gdy naukowa ocena ryzyka, która powinna poprzedzać ustalenie górnych bezpiecznych poziomów podlegających uwzględnieniu w szczególności w celu ustalenia maksymalnych ilości dokonywana jest wyłącznie na podstawie krajowych opinii naukowych, podczas gdy nowsze międzynarodowe opinie naukowe, przewidujące możliwość ustalenia wyższych progów, są również dostępne w momencie przyjęcia analizowanego środka, będzie stanowić naruszenie prawa.
Dlatego też Trybunał odpowiadając na pytanie trzecie wskazał, iż przepisy dyrektywy 2002/46 oraz postanowienia traktatu FUE dotyczące swobodnego przepływu towarów stoją na przeszkodzie temu, aby naukowa ocena ryzyka, która powinna poprzedzać ustalenie górnych granic bezpieczeństwa podlegających uwzględnieniu w szczególności w celu ustalenia maksymalnych ilości była dokonywana wyłącznie na podstawie krajowych opinii naukowych, podczas gdy w momencie podjęcia określonych działań dostępne są również najnowsze międzynarodowe opinie naukowe przewidujące możliwość ustalenia wyższych progów.
Podsumowując, żeby wdrożyć w życie zakaz sprzedaży suplementu diety na podstawie art. 36 TFUE należy dysponować danymi opartymi na ocenie ryzyka stanowiącej, iż spożywając dany suplement diety istnieje realne ryzyko dla zdrowia publicznego. Oczywiście należy pamiętać, że naukowa ocena ryzyka przeprowadzana musi być w oparciu o wiarygodne i najnowsze międzynarodowe dane naukowe.
Oczywiście powyższe działanie mogłoby zostać zainicjowane, jednakże tylko i wyłącznie wtedy, gdy rzeczywiste domniemane ryzyko dla zdrowia publicznego zostanie wystarczająco udowodnione w oparciu o najnowsze dane naukowe (krajowe, wspólnotowe i międzynarodowe) dostępne w chwili inicjowania tego działania.
Należy wskazać, iż zaprezentowane podejście dotyczące ustalenia maksymalnych ilości witamin i składników mineralnych do spożycia w ciągu dnia proporcjonalnie do zalecanego dziennego spożycia poprzez przyjęcie wartości wynoszącej trzykrotność zalecanego spożycia dziennego dla składników odżywczych jest zgoła bardzo kontrowersyjne. W chwili obecnej mamy sytuację taką, iż od 2002 r., czyli od momentu ukazania się dyrektywy 2002/46, na poziomie wspólnotowym nie zostały podjęte żadne decyzje mające na celu ustanowienie zarówno minimalnych, jak i maksymalnych poziomów witamin i składników mineralnych. Dodatkowo dochodzi jeszcze fakt, iż Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności nie określił dla wszystkich tych składników górnych bezpiecznych poziomów, powyżej których można spodziewać się występowania niekorzystnych efektów dla zdrowia.
Ponadto należy pamiętać, iż w kwestii ustalenia maksymalnych poziomów dla witamin i składników mineralnych nie ma konsensusu pomiędzy państwami członkowskimi. Każdy kraj ma swoje własne przemyślenia na ten temat i stara się dopasować je do realiów, jakie panują w danym państwie.
Dlatego też powyższy wyrok jest z jednej strony szansą na zmianę podejścia francuskiego urzędu, gdzie mamy do czynienia z odmowami wprowadzenia do obrotu na rynek francuski suplementów diety pochodzących z innych państw członkowskich zawierających witaminy i składniki mineralne powyżej ustalonych przez Francję maksymalnych poziomów. Z drugiej strony zaś jest pokazaniem innym państwom członkowskim schematu postępowania w takich przypadkach, mając na względzie nieuregulowany rynek wspólnotowy w odniesieniu do poziomów witamin i składników mineralnych oraz obowiązującą w Unii Europejskiej zasadę swobodnego przepływu towarów.
Wyrok Trybunału z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie C-672/15
