„Nowy ład konsumencki” – zakaz modyfikacji żywności w krajach UE oraz wysokie odszkodowania dla konsumentów przyznawane nakazem

18 października br. odbyła się organizowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisję Europejską konferencja „Nowy ład konsumencki” poświęcona planowanej rewolucji w ochronie konsumentów w Europie. Komisja Europejska oraz państwa członkowskie pracują nad projektami dwóch dyrektyw: dyrektywy dotyczącej powództw przedstawicielskich oraz dyrektywy „Omnibus”.

Pierwsza z dyrektyw ma ułatwić konsumentom dochodzenie roszczeń. Sąd lub organ administracji (wciąż nie wiadomo bowiem jaki podmiot będzie właściwy do rozpatrzenia tego typu powództw) zarządzi bowiem wypłatę konsumentom rekompensat bezpośrednio w wyroku/decyzji nakazującej przedsiębiorcy zaprzestanie nieuczciwych praktyk. Oznacza to więc swego rodzaju połączenie decyzji administracyjnej stwierdzającej naruszenie zbiorowych interesów konsumentów z wyrokiem sądowym przyznającym poszczególnym konsumentom odszkodowania.

Połączenie dwóch typów procedur – administracyjnej i sądowej – będzie z pewnością dużym wyzwaniem dla krajowych, w tym polskich, prawodawców. Powództwo przedstawicielskie będą mogły wytoczyć wyłącznie niezależne wykwalifikowane podmioty, np. organizacje konsumenckie. Nie jest jednak jasne, kto je będzie rozpatrywał – sąd czy organ administracji. Dyskusja towarzysząca konferencji pokazała, że mimo ewidentnie prokonsumenckiego charakteru zmian, UOKiK organizacyjnie nie jest na nie przygotowany.

Z kolei dyrektywa „Omnibus” ma zmienić 4 dyrektywy: o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich, o cenach produktów, o nieuczciwych praktykach handlowych oraz o prawach konsumenta. Zmiany mają dotyczyć m.in. obowiązku informowania o kryteriach pozycjonowania ofert sprzedawców internetowych, przyznania konsumentom, którzy dostarczają swoje dane osobowe w zamian za usługę takich samych praw jakie przysługują konsumentom odpłatnych umów, obostrzeń i obowiązków informacyjnych w zakresie umów zawieranych poza lokalem (w szczególności podczas pokazów). Dyrektywa ma także zakazać podwójnych standardów produktów.

Przedstawiciele Komisji Europejskiej, Inspekcji Handlowej oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych podkreślili, że projekt dyrektywy umożliwi w szczególności walkę z podwójną jakością żywności  oraz chemii gospodarczej i kosmetyków. Wprowadzenie na rynek towaru  o określonej nazwie i szacie graficznej będzie się wiązało z koniecznością zapewnienia identyczności tego produktu w każdym z państw członkowskich. Różnice np. w zakresie składu pozornie identycznego produktu  będą traktowane  jako wprowadzanie klientów w błąd. Należy podkreślić, że powyższa praktyka może zostać uznana za wprowadzającą w błąd nawet wówczas, gdy oznakowanie p produktu będzie zgodne z przepisami prawa żywnościowego.

Eksperci podkreślili, iż ustalenie, czy mamy do czynienia z tzw. podwójnym standardem produktów, nie jest proste. Konieczne będzie bowiem wykazanie, że różnice świadczą o gorszej jakości produktu. O ile np. mniejsza zawartość soku w napoju pomarańczowym, najprawdopodobniej zostanie uznana za pogorszającą jego jakość , o tyle nie jest jasne czy różnice w zakresie zawartości soli w chipsach stanowią o lepszej, czy gorszej jakości tego produktu. Jak podkreślają organy unijne, już teraz istnieją podstawy prawne dla kwestionowania takich praktyk, ale jest to utrudnione. Przedstawicielka Komisji Europejskiej podkreśliła, iż Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Center) prowadzi prace nad opracowaniem jednolitych metodyk badania podwójnej jakości produktów. Powyższe prace mogą zaowocować wprowadzeniem do unijnych przepisów oficjalnych metod badania jakości środków spożywczych, a nawet wprowadzeniem nowych norm jakościowych dla poszczególnych grup produktów.

Obecna na konferencji przedstawicielka Komisji Europejskiej podkreśliła, że zakończenie prac nad projektami dyrektyw planowane jest na wiosnę 2019 r. Jeżeli przepisy zostaną uchwalone w obecnie rozpatrywanym kształcie, przedsiębiorcy będą musieli przeprowadzić szereg działań dostosowawczych.

Więcej na temat podwójnej jakości produktów w różnych krajach unijnych mogą Państwo znaleźć we wcześniejszym wpisie.

Jowita Prokop

Marta Balcerowska
Radca Prawny, Senior Associate

marta.balcerowska@dzp.pl