ShareRozwiązania zawarte w projekcie Ustawy o refundacji („Projekt”) zrewolucjonizują rynek farmaceutyczny w Polsce w zakresie zasad refundacji. Powstaje jednak pytanie, czy tylko w tym zakresie, czy też zmiany te – z racji ich doniosłości – wpłyną również na modele biznesowe, w których działają przedsiębiorcy farmaceutyczni w Polsce. Wydaje się, że w Projekcie jest kilka uregulowań, które mogą stanowić silny bodziec do rozważenia takich zmian.
Znaczne obniżenie marży hurtowej
Obecnie marża hurtowa, przyjęta do ustalania urzędowych cen hurtowych i detalicznych produktów leczniczych i wyrobów medycznych wynosi 8,91 %. W Projekcie ustala się urzędową marżę hurtową w wysokości 5 % urzędowej ceny zbytu. Urzędowa marża hurtowa ma charakter marży sztywnej (nie może być pobrana ani w wyższej ani w niższej wysokości). Planowaną obniżkę marży można określić jako drastyczną, stąd wzbudza ona obawy wielu przedsiębiorców działających na rynku hurtowym. Redukcja marży może skłaniać przedsiębiorców do poszukiwania takich rozwiązań, które pozwolą zrekompensować utracone przychody. Nie będzie to łatwe w związku z zakazem udzielania rabatów (wynikającym z sztywnego charakteru cen i marż), jak i znacznie szerszym zakazem „stosowania zachęt”. Można jednak zaryzykować twierdzenie, iż jest metoda, która pozwoli przedsiębiorstwom farmaceutycznym wyjść naprzeciw oczekiwaniom hurtowni zagrożonych spadkiem przychodów. Metoda ta polega na wprowadzeniu struktur komisowych bądź agencyjnych do modelu dystrybucji i wynagradzaniu hurtowni w formie prowizji komisowej bądź agencyjnej.
Podmiotowy zakaz „stosowania zachęt” i „stosowania niejednolitych warunków umów”
Zgodnie z Projektem, dotychczasowe tzw. przepisy antykorupcyjne zawarte w Ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zostaną zastąpione przez nowe zakazy umieszczone w Projekcie.
Szczególnej uwagi wymaga szeroko ujęty zakaz „stosowania zachęt”. W katalogu zachęt wymienia się nie tylko „upusty, rabaty, bonifikaty, pakiety, uczestnictwo w programach lojalnościowych”, ale również „darowizny” czy „wszelkie formy użyczeń”. Zakaz jest ujęty podmiotowo – dotyczy przedsiębiorcy zajmującego się wytwarzaniem lub obrotem lekami lub wyrobami medycznymi podlegającymi refundacji, bez względu na to, czy „zachęta” pozostaje w związku ze sprzedażą produktu refundowanego. Należy uznać, że zakaz dotyczy stosowania zachęt wobec szpitali, hurtowni, aptek oraz ich personelu, a także wobec pacjentów i lekarzy.
Zakaz „stosowania niejednolitych warunków umów” już funkcjonuje w obecnym stanie prawnym, tyle że jest on ograniczony do relacji pomiędzy wytwórcami i hurtowniami farmaceutycznymi i dotyczy umów sprzedaży produktów refundowanych. Nowy zakaz jest znacznie szerszy, gdyż dotyczy również relacji pomiędzy wytwórcami i hurtowniami a aptekami i nie jest ograniczony do umów sprzedaży produktów refundowanych, lecz odnosi się do – bliżej nieokreślonych – „umów”.
Szeroki, podmiotowy charakter ww. zakazów może prowadzić do sytuacji, w której przedsiębiorca posiadający w swoim portfolio zarówno leki refundowane, jak i leki nierefundowane (Rx i OTC) będzie miał bardzo utrudnione zadanie chcąc aktywnie sprzedawać swoje produkty nierefundowane. Objęty faktycznym zakazem promocji sprzedaży łatwo mógłby stracić swój udział w rynku produktów OTC. Dlatego należy przypuszczać, że projektowany kształt przepisów może skłonić przynajmniej niektórych przedsiębiorców o zróżnicowanym portfolio do całkowitego rozdzielenia sprzedaży produktów refundowanych i nierefundowanych (np. produktów OTC dopuszczonych do obrotu pozaaptecznego). Oznaczało to będzie prowadzenie sprzedaży przez dwa odrębne podmioty – jeden, dedykowany wyłącznie do sprzedaży produktów refundowanych i drugi, przeznaczony do prowadzenia sprzedaży pozostałych produktów.
Zmiana zasad kalkulacji marży aptecznej
Obecnie marża detaliczna (apteczna) jest naliczana przez aptekę od ceny hurtowej danego produktu refundowanego. W Projekcie wprowadza się w tym zakresie istotną zmianę, gdyż marża detaliczna ma być naliczana od ceny hurtowej produktu stanowiącego podstawę limitu w danej grupie limitowej. Oznacza to, że – niezależnie od tego, który produkt z danej grupy limitowej faktycznie sprzeda apteka – uzyska ona dokładnie taką samą marżę. Należy jednak pamiętać, że zarówno wysokość limitu finansowania, jak i grupa limitowa będą określane nie w decyzji refundacyjnej, lecz w obwieszczeniu Ministra Zdrowia. Obwieszczenia te mają się ukazywać co dwa miesiące. Może to oznaczać częste zmiany wysokości limitu finansowania, a nawet przetasowania w obrębie grup limitowych. Jeżeli apteka kupi produkt z hurtowni przed ukazaniem się obwieszczenia, a sprzeda go już po ogłoszeniu obwieszczenia, w którym limit finansowania na tenże produkt ulegnie obniżeniu – wówczas może uzyskać minimalną marżę, a nawet stracić na takiej transakcji. Przed tym ryzykiem nie może zabezpieczyć apteki ani hurtownia, ani wytwórca, gdyż nie będą oni mogli zaoferować aptece żadnych rabatów, upustów ani bonifikat na produkty refundowane. Nie będzie możliwości „skorygowania” faktur, z której przedsiębiorcy dotychczas powszechnie korzystali. W takim stanie rzeczy naturalna będzie zapewne awersja apteki do posiadania zapasu produktów refundowanych.
Jeżeli Projekt wejdzie w życie w obecnym kształcie, należy przypuszczać, że zmiany w modelach biznesowych wielu przedsiębiorstw farmaceutycznych okażą się konieczne. Siłą napędową tych zmian będą w szczególności wymienione czynniki, a więc: 1) znaczące obniżenie marży hurtowej, 2) istotne rozszerzenie zakazów stosowania „zachęt” i stosowania „niejednolitych warunków umów” oraz usankcjonowanie naruszeń tych zakazów karami administracyjnymi, a także 3) obowiązek naliczania marży aptecznej od ceny hurtowej wyznaczającej podstawę limitu w danej grupie limitowej (a nie – jak dotychczas – od ceny hurtowej sprzedawanego produktu).
