Ustawa o ograniczeniu zatorów płatniczych podpisana przez Prezydenta

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych („Ustawa”) został opracowany przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii. Jak stanowi uzasadnienie Ustawy, jej celem jest „poprawa otoczenia prawnego, w jakim funkcjonują strony transakcji handlowych, w celu ograniczenia zatorów płatniczych”. Do realizacji tego celu mają służyć między innymi następujące narzędzia i mechanizmy zawarte w Ustawie:

Ustawowe terminy zapłaty

Zgodnie z obecnie obowiązująca ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, termin płatności określony w umowie nie może być dłuższy niż 60 dni od dnia doręczenia faktury albo rachunku, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że takie postanowienie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. W przypadku gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.

Zgodnie z nową regulacją, przepisy ww. ustawy zostaną zmodyfikowane poprzez wyodrębnienie czterech kategorii transakcji:

• obowiązek stosowania maksymalnie 60-dniowego terminu płatności w tzw. transakcjach asymetrycznych – tj. w transakcjach, w których wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca („MŚP”), a dłużnikiem jest duża firma (tj. firma nie będąca MŚP);

• możliwość stosowania terminu płatności dłuższego niż 60 dni w tzw. transakcjach symetrycznych – tj. w transakcjach pomiędzy MŚP albo transakcjach pomiędzy dużymi firmami pod warunkiem, że takie postanowienie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela;

• obowiązek stosowania maksymalnie 30-dniowego terminu płatności w transakcjach z podmiotami publicznymi – tj. w transakcjach, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, termin płatności za usługi lub towary zamówione przez ten podmiot nie może być dłuższy niż 30 dni;

• obowiązek stosowania maksymalnie 60-dniowego terminu płatności w transakcjach z podmiotami publicznymi będącym podmiotami leczniczymi – np. w sytuacji, gdy szpital zamawia usługi w zakresie prac remontowych.

W efekcie stosowanie terminów zapłaty dłuższych niż 60 dni będzie dopuszczalne wyłącznie w transakcjach symetrycznych. Zgodnie z Ustawą ciężar dowodu, że taki termin nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, ma spoczywać na dłużniku (obecnie spoczywa na wierzycielu, tj. spółce, która ma otrzymać płatność). Ponadto Ustawa wprowadza możliwość wystąpienia na drogę sądową z pozwem o ustalenie, czy przyjęcie dłuższego terminu było rażąco nieuczciwe, w terminie 3 lat od dnia zapłaty.

Konsekwencje ustalenia terminów zapłaty innych niż ustawowe

Gdy w drodze umowy zostaną ustalone terminy płatności inne niż określone ustawowo dla opisanych powyżej grup (w przypadku transakcji symetrycznych – gdy dłuższy termin jest rażąco nieuczciwy dla wierzyciela), takie postanowienia umowne mają być nieważne z mocy ustawy. W takim przypadku zastosowanie znajdą ustawowe terminy płatności, tj. w transakcjach symetrycznych i asymetrycznych termin 60 dni, w transakcjach z podmiotami publicznymi termin 30 dni, a w przypadku transakcji
z podmiotami publicznymi będącymi podmiotami leczniczymi termin 60 dni.

Ponadto, zgodnie z Ustawą, w sytuacji, w której termin zapłaty przewidziany w umowie przekracza 120 dni od dnia doręczenia faktury lub rachunku, wierzyciel będzie mógł odstąpić od umowy albo umowę wypowiedzieć. W wypadku wypowiedzenia umowy w tym trybie należności przysługujące wierzycielowi staną się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia.

Obowiązek raportowania praktyk płatniczych przez duże firmy i grupy

Ustawa wprowadza także obowiązek składania przez duże firmy (przychód roczny powyżej 50 mln euro) oraz podatkowe grupy kapitałowe corocznych raportów o stosowanych praktykach płatniczych. Raporty mają być składane co roku do ministra właściwego ds. gospodarki, który będzie publikować je na stronie ministerstwa – będą one publicznie dostępne, co zgodnie z uzasadnieniem Ustawy ma umożliwić weryfikację rzetelności kontrahentów.

Raport ma zawierać:

• nazwę firmy oraz NIP
• wartość płatności otrzymanych oraz płatności dokonanych przez podmiot w poprzednim roku kalendarzowym w terminie: do 30 dni, od 31 do 60 dni, od 61 do 120, powyżej 120 dni – od dnia wystawienia faktury lub rachunku
• wartość płatności nieotrzymanych oraz płatności niedokonanych przez podmiot w poprzednim roku kalendarzowym – oraz ich udział procentowy w całkowitej wartości płatności należnych (podmiotowi oraz jego kontrahentom)

Do przesyłania raportów będą zobowiązani kierownicy podmiotów, w tym odpowiednio członkowie zarządu, komplementariusz, likwidator, syndyk albo zarządca. Brak przesłania raportu
w ustawowym terminie  zagrożony jest sankcją grzywny (do 5000 zł) nakładaną na kierownika podmiotu (np. członka zarządu). W razie stwierdzenia podejrzenia, że raport zawiera nierzetelne lub nieprawdziwe informacje, minister właściwy ds. gospodarki będzie przekazywać informację o takim podejrzeniu do Prezesa UOKiK.

Kary pieniężne za nadmierne opóźnienia w płatnościach

Ustawa zakazuje nadmiernych opóźnień w płatnościach, do których ma dochodzić, gdy łączne zaległości finansowe (tj. niedokonane płatności i płatności po terminie) firmy w okresie 3 kolejnych miesięcy wynoszą co najmniej 5 mln zł. Zgodnie z Ustawą, w razie wystąpienia takich opóźnień Prezes UOKiK będzie mógł wszcząć postępowanie ws. nadmiernych opóźnień.

Postępowanie ma być wszczynane na skutek zawiadomienia (np. od kontrahenta) lub z urzędu. W tym celu administracja skarbowa ma przekazywać do Prezesa UOKiK informacje o prawdopodobieństwie wystąpienia opóźnień. W razie stwierdzenia naruszenia Prezes UOKiK nakłada karę pieniężną w wysokości uwzględniającej wartość niezapłaconych faktur i długość opóźnień w płatnościach. Ponadto zgodnie z Ustawą, zarówno postanowienie o wszczęciu postępowania oraz decyzja o nałożeniu kary będą publikowane na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Obowiązkowe oświadczenie o statusie dużej firmy

W przypadku dużych firm Ustawa wprowadza obowiązek składania drugiej stronie umowy oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie ma być składane w takiej samej formie, w jakiej zawierana jest umowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia. W praktyce oznacza to konieczność uwzględnienia klauzuli zawierającej takie oświadczenie we wszystkich umowach zawieranych przez dużą firmę – Ustawa nie uzależnia bowiem tego obowiązku od tego, czy kontrahentem jest MŚP. Brak złożenia ww. oświadczenia obwarowany został sankcją grzywny do 5000 zł.

Regulacje przejściowe

Ustawa zawiera szereg regulacji przejściowych, z których wybrane są omówione poniżej. Względem umów handlowych zawartych w 2019 r. nie będą, co do zasady, stosowane przepisy Ustawy, które mają obowiązywać w stosunku do transakcji handlowych zawartych po 1 stycznia 2020 r.

W roku 2020 i 2021 kwota opóźnionych świadczeń, powyżej której dochodzi do nadmiernego opóźnienia i powyżej której administracja skarbowa informuje Prezesa UOKiK o prawdopodobieństwie wystąpienia takiego opóźnienia, ma wynosić 5 mln zł. W kolejnych latach próg ten ma być obniżony
do kwoty 2 mln zł.

Pierwsze raporty o opóźnieniach mają być składane za rok 2020, tj. w roku 2021. Raporty mają obejmować także płatności wynikające z umów handlowych zawartych przed 1 stycznia 2020 r.

Wejście w życie

Ustawa ma wejść w życie w zasadniczej części w dniu 1 stycznia 2020 r., przy czym niektóre przepisy wchodzą w życie z dniem 31 grudnia 2019 r.

Tekst Ustawy dostępny jest pod adresem: http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/3475_u.htm